Focus: Antoine Doinel

Wie kent het filmpersonage Antoine Doinel nog? Wie het niet kent, maar ook wie het wel kent, moet François Truffauts Doinel-cyclus in Kriterion niet overslaan. Het door Jean-Pierre Léaud gespeelde personage verandert in vijf films van puber in een getrouwde dertiger die geen rust vindt in zijn leven.

De film sloeg in 1959 in als een bom. We hebben het over Truffauts Les quatre cents coups (The 400 Blows). In een periode dat de Franse filmcultuur gedomineerd werd door kostuumdrama’s en romantische komedies was deze film een stomp in het gezicht. Geen valse romantiek, maar een drama over de in ellendige gezinsomstandigheden opgroeiende veertienjarige Antoine Doinel, die tegen alles en iedereen rebelleert. Een lastpak die het bloed onder de nagels van zijn omgeving haalt, maar van wie niemand wil zien dat deze jongen geen straf en repressie nodig heeft, maar liefdevolle aandacht. De kracht van de realistische film bleef niet onopgemerkt en hij leidde tot de doorbraak van de Nouvelle Vague. Truffaut won in Cannes de prijs voor beste regisseur. Ook werd Les quatre cents coups genomineerd voor de Oscar voor beste buitenlandse film.

Het personage Doinel was het alter ego van Truffaut, die was opgegroeid in akelige gezinsomstandigheden en die in zijn jeugd over straat zwierf. Het succes van Les quatre cents coups bracht hem op het idee om het personage Doinel te blijven volgen in films. In de korte film Antoine & Colette (1962) is Doinel zeventien jaar en overkomt hem het ergste dat een jongen op die leeftijd kan overkomen: hij is verliefd op een meisje dat niet verliefd is op hem, maar haar ouders zijn dol op hem.

Zes jaar later heeft Doinel, begin twintiger inmiddels, in Baisers volés (1968) nog steeds moeite met de geordende maatschappij. Als onhandelbare dienstplichtige wordt hij uit het leger ontslagen en om te overleven heeft hij allerlei baantjes. Met een vroegere vriendin begint hij een relatie, maar eigenlijk weet hij nog steeds niet wat hij wil. In Domicile conjugal (1970) is de twintiger getrouwd en zijn vrouw in verwachting, maar ook dan drijft onrust hem nog steeds voort. Een liefdesrelatie met een Japanse dreigt zijn huwelijk te vernietigen. In L’amour en fuite (1979), de laatste film van de cyclus, scheidt dertiger Doinel van zijn vrouw. Of het zijn redding is of ondergang is aan de kijker. Truffaut zag het zo: “Er is iets in zijn karakter dat weigert om op te groeien.”

Moderne klassiekers: Les aventures d’Antoine Doinel | 1 t/m 26 november | Kriterion, Amsterdam