Focus: Amsterdam Koerdisch Film Festival 2025

Ook de vierde editie van het Amsterdam Koerdisch Film Festival (AKFF) toont alle aspecten van het leven in Koerdistan en Koerdische ballingschap. Van 9 t/m 11 mei zijn op het festival, met als hoofdlocatie Het Ketelhuis, bijna twintig speelfilms en documentaires te zien, plus drie programma’s met kortfilms, muzikale optredens en een paneldiscussie over vrijheid in de Koerdische cinema.

Met 35 miljoen mensen zijn de Koerden de grootste etnische groep ter wereld zonder eigen staat. Zij leven in de geografische regio Koerdistan, die zich uitstrekt over Turkije, Irak, Iran, Syrië en Armenië.

Na de Eerste Wereldoorlog leken de Koerden een eigen staat te krijgen, want in 1920 ging Turkije onder druk van de geallieerde overwinnaars akkoord met de stichting van een aantal staten, waaronder Koerdistan. Drie jaar later bleek deze belofte niets waard toen Kemal Attatürk de macht greep en een nieuw verdrag met de geallieerden sloot. Daarin was van een onafhankelijk Koerdistan geen sprake meer.

Het zou niet de enige keer zijn dat het Westen, met name de Amerikanen, beloften aan de Koerden brak. Zo liet Amerika ondanks beloften de Irakese dictator Saddam Hussein, die sinds 1979 aan de macht was, zijn gang gaan in de repressie van de Koerden. Met als dieptepunt in 1988 een gruwelijke gifgasaanval op de stad Halabja, die in één dag vijfduizend mensen het leven kostte. De oproep van president George Bush in 1991 tijdens de eerste Golfoorlog aan de Koerden om in opstand te komen tegen Saddam Hussein vond gehoor, maar weer kwamen zij bedrogen uit, omdat de Amerikanen hen uiteindelijk niet steunden, zodat Saddam Hussein weer gruwelijk wraak kon nemen.

Alleen al de recente Koerdische geschiedenis is te complex om hier te behandelen, maar ondanks alle onderdrukking hebben de Koerden hun eigen cultuur weten te behouden. Wie het wil ervaren, moet het Amsterdam Koerdisch Film Festival (AKFF) niet overslaan. Het festival opent met de speelfilm 1988 (Hezhwan Zendi). De titel verwijst naar het jaar van de gifgasaanval in Halabja. Met meerdere verhaallijnen vertelt de film over de ervaringen van verschillende personen en families in Halabja, waaronder een revolutionaire vrijheidsstrijder die verliefd wordt op een onderwijzer. De personages worden gevolgd vanaf een paar maanden vóór het bombardement tot de dag waarop Halabja wordt aangevallen.

Een kleine greep uit de vele andere films in het programma. Over rechteloosheid in Turkije gaat de documentaire Dargeçit (Berke Baş), die tussen 2018 en 2022 de juridische strijd volgt om de verdachten van de moord op acht Koerden in 1995 berecht te krijgen. Over rechteloosheid gaat ook de documentaire Naharina (Ferran Domènech), die toont hoe honderdduizenden Koerden en andere etnische groepen in Irak in onmogelijke leefomstandigheden leven, omdat Turkije een rivier heeft laten opdrogen. De lichtvoetige speelfilm Winners (Soleen Yusef) gaat over een Syrisch-Koerdisch meisje in Berlijn, dat uitstekend kan voetballen, maar in een team terecht komt van iindividualisten die moeten leren dat je alleen kunt winnen als je samenspeelt.

Dat het patriarchaat ook in Koerdistan niet als een vanzelfsprekendheid wordt aanvaard, is te zien in de documentaire Gotûbêjin (Nimet Gatar). De film volgt een door Koerdistan reizende filmworkshop waarin vrouwen over het patriarchaat in films en in hun leven praten. In de speelfilm La vierge à l’enfant (Binevsa Berivan) wil een Koerdische Jezidi-vrouw in Brussel wraak nemen op de man in Islamitische Staat die haar tot slaaf maakte.

Naast films zijn er andere evenementen, zoals in de Tolhuistuin een muzikaal optreden van kunstenaar en acteur Robin Nazari en regisseur en muziekproducent Maceo Frost. Hun muziek is geworteld in de Koerdische cultuur. Uitverkocht in De Krakeling is het optreden van de in Lissabon wonende multidisciplinaire kunstenaar Elu, die de kunst van de Koerdische deq (tattoo) beheerst. Ook te zien en horen in De Krakeling is de Koerdische zanger Niyaz Shaeda. In Parallel is een afterparty met het dj-collectief Chamos.

Last but not least is in het Ketelthuis de paneldiscussie ‘Freedom in Kurdish cinema: How fiction films help build collective memory’. Daarin gaat het over hoe film kan bijdragen aan de collectieve herinnering en verwerking van traumatische gebeurtenissen. Deelnemers zijn onder meer de Koerdische regisseur Shawkat Amin Korki (Crossing the Dust; Memories on Stone) en acteur Shamal Aba, die te zien is in 1988.

Tot slot een Koerdisch gezegde waaruit mensenkennis spreekt: “Het is makkelijker om een kameel over een greppel te laten springen dan een dwaas naar rede te laten luisteren.”

Amsterdam Koerdisch Film Festival | 9 t/m 11 mei 2025 | Het Ketelhuis, De Krakeling, Parallel en Tolhuistuin, Amsterdam