Focus: Ammodo Docs 2024

De culturele stichting Ammodo steunt sinds de oprichting in 2011 kunst, architectuur en wetenschap. Sinds vorig jaar doet ze dat ook met korte documentaires. In Eye gaan 14 oktober vier nieuwe in première. Het zijn portretten van de kunstenaars Jonathas de Andrade en Ibrahim Mahama, operaregisseur Pierre Audi en wetenschapper Stephanie Wehner.

Documentaire kunstenaarsportretten heb je in soorten maten. De minst interessante zijn films waarin kunstenaars hun werk proberen uit te uitleggen. Dat is gebaseerd op het misverstand dat elke kunstenaar precies weet waarom hij doet wat hij doet. En dat ook helder weet te verwoorden.

In die valkuil vallen de makers van de twee, ruim een kwartier durende, kunstenaarsportretten in de nieuwe lichting Ammodo Docs niet. Beide films tonen een kunstenaar vooral aan het werk.

In Dear Home of Scars (Marina Meijer) is dat de Ghanese beeldend kunstenaar Ibrahim Mahama, die het magazine ArtReview tot de tien invloedrijkste kunstenaars op de wereld rekent. Wie de film ziet, begrijpt waarom, want Mahama maakt geweldig krachtig werk over het koloniale verleden van Ghana. Geen kunstenaar die op kleine schaal werkt, maar één die met gigantische projecten reflecteert op de geschiedenis.

We zien hem aan het werk in zijn kunstinstituut Red Clay in zijn geboorteplaats Tamale in Noord-Ghana. Het instituut is gevestigd in een groot nieuw pand met een enorm groot buitenterrein. Daarop laat Mahama een tientallen meters lange spoorlijn aanleggen, met erop een oud treinstel. De installatie verwijst naar de spoorlijn die de Britse kolonisator in 1890 liet aanleggen om goud en grondstoffen van het binnenland naar de kust te vervoeren. Waarna deze naar Engeland werden verscheept. Mahama ziet de spoorlijn als een historisch litteken, een verwijzing naar iets dat kapot was, maar ook weer geheeld is, zodat er weer een toekomst is. Al blijf je het litteken altijd zien.

Mahama is geen kunstenaar in een ivoren toren. We zien hem zijn projecten bespreken met bewoners uit de buurt en schoolklassen kinderen in en op het oude treinstel klauteren. Vitale en energieke kunst.

Ook de Braziliaanse beeldend kunstenaar, fotograaf en filmmaker Jonathas de Andrade houdt zich bezig met het verleden. In Northern Winds volgt maker Maria Ramos hem in het filmen van jangadeiros, mannen die traditionele met zeilen uitgeruste vissersboten van het strand de zee in rollen en er op varen. De boten worden nu niet meer gebruikt om mee te vissen, maar om toeristen een “authentieke ervaring” te geven. De Andrade ziet in de jangadeiros “in traditie geworteld verzet”.

We zien hem worstelen om de film te maken die hij voor zich ziet. Het mag geen ‘gewone’ documentaire worden, maar een film die “een mystiek gevoel” oproept. Die speelt met “de romantisering en het exotisme van het tropische, Amazone-exotische Brazilië”. En die de “versplinterde werkelijkheid” van Brazilië laat zien. De film besluit met beelden van een feestelijke carnavalsstoet met duizenden dansende mensen, onder wie een filmende Andrade, waarin plotseling de militaire politie opduikt die op mensen inslaat. Een carnavalesk spel of werkelijkheid?

Van een andere orde is Three Acts van Marjoleine Boonstra. De film volgt operaregisseur Pierre Audi in Tokio tijdens repetities van de Verdi-opera Simon Boccanegra. De opera, met een setontwerp van kunstenaar Anish Kapoor, gaat over een ‘gewone’ man in Genua die in de politiek belandt, waar hij te maken krijgt met rivaliserende facties. De politicus wil rust en vrede, maar daarin is niemand geïnteresseerd. Audi noemt het “een erg interessant thema voor deze tijd”. Hij ziet het als zijn taak om de kijker “een dramatische connectie” te geven met wat zich op het podium afspeelt. Ook neemt hij stelling tegen het idee dat opera een overleefde kunstvorm is: “Een simpel verhaal kan ons beter in aanraking brengen met een onderwerp dan het lezen van het nieuws.”

Moonshot Mission van Sara Kolster speelt zich af in de hoek van de wetenschap. De film portretteert wetenschapper Stephanie Wehner, die zich bezighoudt met de ontwikkeling van het quantuminternet, in de woorden van Wehner “een van de grootste wetenschappelijke projecten in de komende paar decennia”.

Een eerste operationele vorm van quantuminternet moet volgens haar vóór 2030 haalbaar zijn. Dat zal volgens haar een revolutie in communicatie teweeg brengen. Maar hoe die eruit zal zien, kan Wehner niet zeggen, omdat de uitkomsten van revoluties onvoorspelbaar zijn. Misschien in 2030 weer bij haar langsgaan?

Vier Ammodo Docs | 14 oktober 2024, Eye Filmmuseum, Amsterdam | 15 t/m 18 oktober 2024, NPO 2 Extra | Vanaf 15 oktober gratis op ammodocs.org