Na de repetitie

Een jaar nadat Ingmar Bergman met Fanny en Alexander definitief afscheid had genomen van het witte doek is er opnieuw een film van hem in de bioscoop te zien. Na de repetitie, oorspronkelijk gemaakt voor de televisie, is in al z’n soberheid van een adembenemende schoonheid. Op het afgelopen festival in Cannes was Bergmans nieuwe productie, die buiten competitie werd vertoond, een verademing tussen alle grauwe films die er te zien waren.

Een toneel met daarop wat stoelen, een bank, een tafel, een paar schermen, één acteur en twee actrices, is praktisch alles wat Bergman nodig heeft om de kijker 72 minuten lang aan zijn of haar stoel te kluisteren. In scherpe close-ups, afgewisseld met mediumshots en een enkel totaalshot, waarbij de camera het toneel echter niet verlaat, brengt Bergman met behulp van zijn vaste cameraman Sven Nykvist deze drie mensen en hun onderlinge verhouding haarscherp in beeld.

In Na de repetitie (Efter repetitionen) zien we Erland Josephson in de rol van Henrik Vogler, een gearriveerde toneelregisseur. Hij is hard, teder, cynisch, onrustig en wordt ouder; het verval slaat toe. Maar hij heeft de touwtjes nog stevig in handen en is op orde gesteld. Hij haat theater maar houdt er ook intens van. De hoofdrol in het toneelstuk van Strindberg wordt gespeeld door de jonge, aantrekkelijke Anna, een debuut bij Bergman van Lena Olin. Ze is jong en ambitieus. Met een goedkope smoes komt ze na de repetitie terug op het toneel. Anna zou de dochter kunnen zijn van Henrik.

En dan is er Ingrid Thulin in de rol van Rakel, een oudere actrice voor wie slechts een bijrol is weggelegd. Ze is de moeder van Anna en heeft een verhouding gehad met Henrik. Ze is aan de drank en wordt op de been gehouden door de dokter die met haar neukt. Ze is sterk, verbitterd, ontgoocheld, afhankelijk en gooit Henriks schema’s door de war. Anna haat haar en vindt het heerlijk.

Genadeloos
In Na de repetitie worden Anna, Henrik en Rakel en hun onderlinge verhouding genadeloos onder het ontleedmes gelegd. In al hun naaktheid staan ze na 72 minuten in je geheugen gegrift. Henrik, die zich zorgen maakt omdat hij de klokken niet meer hoort; Rakel omdat ze een lekkere maaltijd zal bereiden voor Henrik; Anna omdat ze zich heeft laten aborteren om zich deze hoofdrol niet te laten ontglippen.

Is het spel of is het werkelijkheid? Bergman is er in ieder geval in geslaagd met minimale middelen een film te maken die klinkt als een klok.