Death by Lightning

James Garfield werd in 1881, drie maanden na zijn inauguratie als president van de Verenigde Staten, vermoord. Voordat hij iets van z’n progressieve agenda kon doorvoeren.

Ondanks de belachelijk slechte soundtrack en volstrekt idiote titel, en ondanks de suggestie dat corruptie en machtsmisbruik in de Amerikaanse politiek van alle tijden zijn, en ondanks het flagrante mythologiseren en Michael Shannons vertolking van James Garfield als een man die waarschijnlijk al in de wieg gefronste wenkbrauwen had en presidentieel in de verte staarde, is de vierdelige serie Death by Lightning niks minder dan zuurstof in een tijd waarin de helft van de politieke partijen vrijheid als ballast beschouwt.

De serie is een klein eerbetoon aan de twintigste president van de Verenigde Staten, die corruptie wilde uitroeien en de democratie wilde versterken, maar drie maanden na zijn inauguratie in 1881 werd vermoord. Omdat Garfield zijn progressieve plannen nooit heeft kunnen uitvoeren, ging hij de geschiedenisboeken in als “die president die snel vermoord werd”. En werd vergeten.

Ondanks de razende vaart – die vooral angst voor de korte aandachtspanne van de kijker suggereert – levert de serie genoeg interessante observaties. Death by Lighting is een bot instrument om democratische idealen te vieren, maar soms moet je simplificeren om een punt te maken.

Garfield krijgt zijn plannen niet uitgevoerd omdat hij wordt tegengewerkt door het politieke establishment. Iets meer dan tien jaar na de moord op Lincoln en de afschaffing van de slavernij is de nationale politiek alweer gereduceerd tot een corrupte bende graaiers. Die wordt aangevoerd door Roscoe Conkling, de havenmeester van New York, hier gespeeld door Shea Whigham, die de man als een goudhaantje door de politieke wandelgangen laat paraderen. Bijgestaan door Chester Arthur (Nick Offerman, zoals altijd een baken in een zee van niet-Nick Offermannen), een bruut die liever mept dan overlegt.

In vergelijking met de bulderende Chester Arthur, die een opvallende ontwikkeling doormaakt in die vier afleveringen, lijkt James Garfield als personage een beetje saai, want opgetrokken uit pure goedheid en standvastigheid. Een man die altijd weet wat de juiste koers is en verbaasd toeziet hoe de slangen konkelen. Gelukkig wordt hij gaandeweg ietsje meer mens en ietsje minder goedheiligman. Maar voordat we echt iets van de mens Garfield te zien krijgen, is de serie alweer afgelopen.

De serie kiest ervoor Garfields moordenaar vanaf het begin een even prominente rol te geven als de president zelf. Deze Charles Guiteau – een prima rol van de Engelse acteur Matthew Macfadyen – is tegelijk een complexe en een makkelijk kneedbare figuur. Iemand die leeft met de licht-ontvlambare combinatie van een minderwaardigheidscomplex en zelfoverschatting. Iemand die door een charlatan naar elk politiek extreem gevoerd kan worden. Maar een echte functie heeft deze verhaallijn niet. Guiteau handelt uiteindelijk vooral vanuit een getroebleerde geest, niet omdat de elite hem tegen Garfield opzet. Waarom Guiteau’s achtergrond laten zien, als begrip van zijn motieven niets van zijn handelen inzichtelijk maakt?

Het is fijn als een zo groot mogelijk publiek kan zien hoe politiek ook kan functioneren – vanuit idealen om het lot van zoveel mogelijk mensen te verbeteren en niet vanuit cynisch eigenbelang – en hoe progressieve idealen zelden gerealiseerd kunnen worden omdat gevestigde belangen vaak op de rem van maatschappelijke vooruitgang staan. Maar een van de problemen waar we op het moment mee kampen, is dat het showelement in de politiek door media enorm wordt uitgemolken. South Park-maker Trey Parker stelde onlangs dat zijn animatieserie niet zozeer politieker was geworden (nadat die de afgelopen maanden consequent de kleptocratie van Trump bekritiseerde), maar dat politiek popcultuur was geworden. Maar dat klopt niet. Het is meer zo dat er popcultuur van wordt gemaakt. Zowel de makers van South Park als de kijkcijfersloeries die de Nederlandse babbelprogramma’s bestieren, begrijpen dat je scoort met ophef.

Het is zonder meer sympathiek dat Death by Lightning een vergeten president op de voorgrond zet die het lef had de financiële elite van zijn tijd uit te dagen, maar niet alles hoeft gereduceerd te worden tot vloeibaar voedsel om het verteerbaar te maken. Meteen vanaf die schreeuwerige titel had dit echt een stuk subtieler gekund.

Death by Lightning is vanaf 6 november 2025 te zien op Netflix (VoD).