Redactioneel – november 2025

Hoe snel kan het gaan? Zoals we wisten van Hongarije en zoals we nu in de VS zien: heel snel.

Iedereen denkt dat het zo’n vaart niet loopt, tot alles anders is. Als de slooppartijen in de Tweede Kamer een meerderheid hebben, is niets ondenkbaar.

De publieke omroep kan in een mum van tijd ontmanteld worden. Het netwerk van filmtheaters dat in Nederland sinds de jaren zeventig is opgebouwd, leunt sterk op liefde van de overheid. Als die liefde verdwijnt, verdwijnt het overgrote deel van de filmtheaters. Eye Filmmuseum zal sterk afgeslankt verder moeten zonder geld uit Den Haag.

Als het netwerk van filmtheaters verdwijnt, verdwijnt natuurlijk ook dit blad. Want uw filmtheater kan het u gratis aanbieden, omdat ze ons betalen. Het is een detail in het grote geheel, maar al die details veranderen de wereld natuurlijk wel.

De dag dat deze editie gepubliceerd wordt, woensdag 29 oktober 2025, is de dag dat we zullen weten of bovenstaand scenario mogelijk is. Nederland dacht altijd een land van gematigden te zijn, maar dat blijkt allang niet meer zo. Steeds maar blijven denken dat het zo’n vaart niet loopt, is naïef. Dan leef je in een land dat niet bestaat.

Zelfs als 29 oktober niet die waterscheiding blijkt te zijn, is het belangrijk om hierover na te denken. Net zoals in andere landen is veel minder wettelijk verankerd dan mensen denken. Als een coalitie kwaad wil, kan die kwaad doen. Je kunt zeggen: ja, maar als de meerderheid van Nederland wil slopen, dan is dat toch democratie?

In theorie. In de praktijk: nee. In de VS vertegenwoordigen degenen die de democratie daar nu ontmantelen niet eens de meerderheid van de uitgebrachte stemmen. Maar belangrijker voor Nederland: zelfs al gaat de helft of meer van alle stemmen naar slooppartijen, veel van die kiezers stemmen vanwege één, twee, misschien drie kwesties en overzien niet hoe ruim en hard een coalitie om zich heen kan slaan. Zoals ook veel Trump-­stemmers nu moeten toezien hoe ze in hun bestaan bedreigd worden door de radicale agenda van de Republikeinen.

Mocht het 29 oktober meevallen, dan moeten we nadenken over hoe al die vrijheid, creativiteit en culturele verworvenheden beter wettelijk beschermd kunnen worden.