Focus: Het universum van Alex van Warmerdam
De Noorderlingen
Op een nieuwe film van Alex van Warmerdam moeten we tot volgend jaar wachten, maar deze zomer kunnen we ons alvast onderdompelen in een omvangrijke expositie over zijn werk in EYE.
Onder de titel L’histoire kaputt — het klinkt vertrouwd Van Warmerdams — maakte Van Warmerdam voor EYE een tentoonstelling, waarin volgens EYE "personages, objecten en situaties tot leven komen in een raadselachtige, strak geënsceneerde setting, omkleed met groot geprojecteerde scènes uit Van Warmerdams films." De toelichting maakt ons niet veel wijzer, maar in de tentoonstelling moeten alle aspecten van Van Warmerdams kunstenaarschap — film, theater, poëzie en schilderkunst — samenkomen.
Wie Van Warmerdams werk kent — en wie kent dat niet? — weet wat hem te wachten staat: personages bij wie onder een flinterdun laagje fatsoen en beschaving een vulkaan broeit, die met veel geweld uitbarst. Seksuele lust en frustratie, machtswellust en emotionele repressie in relaties en gezinnen leiden in zijn werk onvermijdelijk tot geweld. Logisch dat hij daar films over maakt, zei van Warmerdam vijf jaar geleden in een interview in Het Parool: ‘Er zijn geen films over gezellige harmonieuze families, want die leveren dramatisch niets op. Daar komt bij dat ik geen feelgood film kan maken. Daar ligt mijn kracht niet en het interesseert me niet.’
Van Warmerdam zei in hetzelfde interview niet te weten waarom hij zo geïnteresseerd is in de duistere uithoeken van mensen, maar Freud wil hij er graag buiten laten. ‘Met Freud heb ik niets, al zal ik niet ontkennen dat er ook in mij een kwaadaardige neiging zit.’ Die neiging kan hij uitleven in films, waarbij hij zich onder meer laat inspireren door wurgscènes in Hitchcocks films. ‘Ik ben er verkikkerd op geraakt. Ik heb het nu twee keer gedaan in mijn films: één keer met een handdoek en één keer met een stropdas.’ Wat dit enthousiasme over sadistisch filmgeweld over hem zegt? ‘Ik ga mezelf niet zitten analyseren, maar ik vind repressie en machtsverschillen leuk in films.’
Ter gelegenheid van de expositie in EYE vertoont filmtheater Lux in Nijmegen vier films uit Van Warmerdams negen films tellende oeuvre: Abel, De Noorderlingen, Borgman en Scheider vs Bax.