Focus: Grootmeester Edward Yang

De briljantste filmmakers zijn niet altijd de bekendste, want wie kent het werk van de tien jaar geleden overleden Taiwanees Edward Yang? CinemAsia en Studio/K  bewijzen met de vertoning van Yangs Yi Yi (A One and a Two) hoe onterecht dat is.

In een ideale wereld zijn de beste filmmakers het beroemdst. Dat de in 2007 op 59-jarige leeftijd overleden Edward Yang zelfs in cinefiele kringen tamelijk onbekend is, illustreert dat we niet in een ideale wereld leven. De belangrijkste reden voor Yangs onbekendheid is de letterlijke ontoegankelijkheid van zijn werk. Door rechtenkwesties zijn zijn zeven speelfilms en één korte film zelden in filmtheaters te zien. Dat Studio/K in samenwerking met CinemAsia twee keer Yi Yi (A One and a Two) vertoont, is dan ook een wondertje. De drie uur durende ensemblefilm was vijf jaar geleden voor het laatst eventjes in Nederland te zien. Over dit prachtdrama zo meer.

Alle zeven films van Yang gaan over rusteloze mensen op zoek naar een stabiele basis in hun leven. Dat onderwerp verbaast niet bij een man, die in 1949 na Mao’s machtsovername als tweejarig jochie met zijn ouders van China naar Taiwan vluchtte. Taiwan werd een voorpost in de Koude Oorlog, met als gevolg een hybride cultuur van westerse, vooral Amerikaanse, elementen en traditionele Chinese waarden. Voeg daarbij de Japanse culturele erfenis (Taiwan was van 1895 tot 1945 Japans bezit) en de omvang van de culturele verwarring wordt duidelijk.

Yang groeide op in deze chaotische culturele mengelmoes en werd na de middelbare school door zijn ouders naar een universiteit in Florida gestuurd voor een studie computertechnologie. Na zijn examen werkte hij een tijdje in de computerbranche, maar het bevredigde hem niet. Toen hij Werner Herzogs Aguirre, Der Zorn Gottes, over een krankzinnige Spaanse expeditieleider in de zestiende eeuw, had gezien, wist hij zeker dat hij filmmaker wilde worden. Yang ging terug naar Taiwan, kon aan de slag bij een tv-station en maakte in 1982 de korte film Desires. Met deze film over een pubermeisje dat seksueel ontwaakt, manifesteerde Yang zich als een zorgvuldige observator van turbulente gevoelslevens. Die benadering en blik zouden ook zijn latere films tekenen. Ook gaf Yang in deze film met lange takes meteen ook zijn stilistische visitekaartje af. Onmiskenbaar was hij beïnvloed door Michelangelo Antonioni, maar anders dan de Italiaan keek hij met een empathische blik naar zijn personages.

Na drie films maakte Yang  in 1991 met A Brighter Summer Day zijn absolute meesterwerk. Het vier uur durende, in 1961 spelende drama is gebaseerd op Yangs herinneringen aan zijn middelbare schooltijd in Taipei, en een geruchtmakende moord door een scholier in die tijd. In het aangrijpende drama vindt een uit China naar Taiwan gevluchte familie geen houvast in de repressieve Taiwanese maatschappij. De vader wordt om duistere redenen door de geheime politie gearresteerd, zijn vrouw verwijt hem dat hij met zijn principes de toekomst van het gezin ruïneert, zijn verwarde tienerdochter zoekt haar heil in het christendom, en zijn zoon belandt in een jeugdbende en raakt geobsedeerd door een meisje, met fatale afloop.

Negen jaar na A Brighter Summer Day herhaalde Yang deze epische prestatie met het drie uur durende Yi Yi (A One and a Two) Ook dit drama, dat zich in 2000 afspeelt, concentreert zich op één gezin, waarin iedereen in crisis raakt als oma na een beroerte in een coma belandt. Weer valt de liefdevolle en begripvolle blik op waarmee Yang naar de met zichzelf en anderen worstelende personages kijkt. Prachtfilm. Het werd zijn laatste, want zeven jaar later overleed de maker aan kanker.

Yi Yi (A One and a Two) is te zien op 22 november en 12 december in Studio/k in Amsterdam.

Jos van der Burg