Filmthuis – Februari 2009

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

THE TIMES OF HARVEY MILK
Posthume populariteit

Ter gelegenheid van de verschijning van Gus Van Sants biopic milk brengt Cinemien de documentaire the times of harvey milk opnieuw uit. Gemaakt in 1984, maar klinkt als de jaren zeventig.

Toen de documentaire the times of harvey milk halverwege de jaren tachtig via het Filmfestival Rotterdam de Nederlandse filmhuizen bereikte, werd het een grote hit. Niet dat iemand voor de documentaire ooit van deze Harvey Milk gehoord had. Buiten de VS was men in november 1978 veel te druk geweest met de 900 zelfmoorden in Georgetown (een sekte), om veel aandacht te schenken aan de schokkende moorden op ‘supervisor’ Harvey Milk, homoseksueel activist en wethouder in San Francisco, en George Moscone, de burgemeester.
Wie zes jaar later de documentaire van Rob Epstein zag, kon zich daar flink over verbazen. Hoe kon het dat deze innemende, welbespraakte homoactivist niet eerder naam had gemaakt in Europa? Zijn grote tegenstandster Anita Bryant, de christelijke homohaatster uit Florida, was wel tot de Nederlandse krantenkolommen doorgedrongen. Ook hadden we wel ergens opgepikt, bijvoorbeeld via de verhalen van Armistead Maupin, dat eind jaren zeventig in San Francisco de homoseksuele subcultuur aardig floreerde. Maar Harvey Milk was onbekend gebleven. Tot deze documentaire van Epstein dus, een aanstekelijke hagiografie die leidde tot grote postume populariteit in kleine kring. De ‘openlijk homoseksuele’ bestuurder Milk werd alsnog een subcultureel icoon: mager, flaporen, grijns, energiek, best keurig maar ook geestig, en af en toe prettig vals.

Partijdigheid
Epsteins film begint, zoals milk nu ook begint, met de opnames van vervangend burgemeester Dianne Feinstein die in San Francisco bekend maakt dat Harvey Milk en burgemeester Moscone zijn neergeschoten. De verdachte is Dan White, een collega-supervisor die een paar weken eerder zijn aftreden bekend had gemaakt, terugkwam op zijn besluit, maar van de burgemeester niet mocht terugkeren. Daarna volgt Milks levensverhaal. Foto’s van de kleine Milk (verlegen), Milk in het leger, Milk als ‘stock analist’ — nog steeds ‘in de kast’, zoals dat heet. Daarna Milk ‘uit de kast’: theatergroep, lang haar, homo in San Francisco, vriendje, camerawinkel in de buurt van de Castro, buurtpolitiek, nog meer homo’s in San Francisco, kandidaat voor de ‘board of supervisors’. Harvey Milk verloor twee keer maar won de derde, wat hem de eerste ‘openlijk homoseksuele’ man in Amerikaans overheidsbestuur maakte.
Anders dan Van Sant laat Epstein Milks privé-leven helemaal buiten beschouwing. Epstein concentreert zich op Milks politieke loopbaan, met als hoogtepunten zijn verkiezing en de strijd tegen ‘Proposition 6’ van Briggs. Epstein geeft vrij summier de achtergronden van Dan White en behandelt ook de rechtszaak tegen White — althans hij spreekt met vrienden van Milk over hun teleurstelling na het vonnis en hij toont de daaropvolgende rellen in San Francisco. Het schijnt dat Epstein ook juryleden had kunnen spreken maar dat hij daarvan afzag, wat jammer is, omdat die partijdigheid zijn film nu ook wat gedateerd maakt.
Anders dan Van Sants milk is the times of harvey milk nog helemaal vol van haar onderwerp. De ‘swinging seventies’ zijn nog niet voorbij in deze documentaire uit 1984, laat staan verketterd of afgezworen. Niet alleen lijken de geïnterviewden nog op hun vroegere zelf, hun taal is nog hetzelfde. Wie praat er nu nog over ‘de rechten van minderheden’? Anno 2009 gaat het er nog wel over, maar het mag beslist niet meer zo heten.
Misschien omdat deze film nog zo vol is van zijn onderwerp is de Milk van Epstein, de echte Harvey Milk dus, wel een stuk innemender dan die van Gus Van Sant die toch net iets te vaak herinnert aan Sean Penn die doet alsof hij homo is. Maar Sean Penn laat wel zien dat Harvey Milk ook maar een mens is: ook opportunistisch en obsessief, niet alleen idealistisch en charismatisch. Die nuancering was zes jaar na zijn tragische dood nog iets te veel gevraagd.

Jann Ruyters

THE TIMES OF HARVEY MILK (Rob Epstein, 1984). Te koop op dvd (Cinemien/Homescreen).

Top 10 import-dvd’s

13 MOST BEAUTIFUL… SONGS FOR ANDY WARHOL’S SCREENTESTS
Dertien van Andy Warhols zwijgende screentests, waaronder die van beroemdheden als Dennis Hopper, Nico en Lou Reed, door Dean Wareham and Britta Phillips voorzien van nieuwe soundtracks. (Plexifilm, regiovrij)

THE EXTERMINATING ANGEL/SIMON OF THE DESERT
Twee films van meestersurrealist Luis Buñuel bij Criterion deze maand, beiden uit de vruchtbare periode in vroege jaren zestig die ook viridiana en belle de jour voortbracht. (Criterion, regio 1)

ALONE ACROSS THE PACIFIC/KOKORO
Bij Eureka’s Masters of Cinema label, op haar beurt, is het de maand van Kon Ichikawa. In beide films wordt het verleden van de protagonisten langzaam ontsluierd om hun acties in het heden te verklaren. (Eureka/MOC, regio 2)

ASHES OF TIME REDUX
Wong Kar-wai herbezint zich op zijn eigen ashes of time uit 1994, een groots opgezet zwaardvechtersdrama met Chinese sterrencast. Nu met een iets helderder narratief, maar vooral meer kleur en grandeur. (Artificial Eye, regio 2)

AWAY WITH WORDS
Die kleur en grandeur in ashes of time zijn dan weer mede de verdienste van de gevierde Australische cinematograaf Christopher Doyle, wiens regiedebuut away with words uit 1999 eveneens door Artificial Eye wordt uitgebracht. (Artificial Eye, regio 2)

ROMANCE OF ASTREA AND CELADON
De nieuwste en naar eigen zeggen laatste film van de Franse grootmeester Eric Rohmer behoorde volgens Cahiers du Cinéma tot de tien beste films van 2007, maar haalde buiten vertoning op het IFFR de Nederlandse bioscopen niet. (Artificial Eye, regio 2)

DIVORCE IRANIAN STYLE/RUNAWAY
De twee documentaires die Kim Longinotto samen met Ziba Mir-Hosseini maakte in Iran worden gebundeld door Britse distributeur Second Run. In hun droog observerende stijl tonen de films hun kracht en onafhankelijkheid. (Second Run, regio 2)

SOMERS TOWN
Tussendoortje van Shane Meadows (this is england), gefinancierd door de Eurostar treinmaatschappij en dus met een hoofdrol voor hun treinstation, was bedoeld als kortfilm maar werd (net) lang én goed genoeg voor een eigen dvd. (Optimum, regio 2)

FOUR FLIES ON GREY VELVET
Een drummer vermoordt per ongeluk een stalker en dat is pas het begin van een van de weirdere films van Dario Argento — en dat wil wat zeggen. Bevat een bullet-time effect, ruim twintig jaar vóór the matrix (Ryko/MYA, regio 1)

WHO KILLED TEDDY BEAR
Een van de weinig uitstapjes naar het grote doek van televisieregisseur Joseph Cates, specialist in groots opgezette variété-shows. Net als zijn eerdere girl of the night schurkt who killed teddy bear, met een hoofdrol voor Sal Mineo, vervaarlijk tegen de taboes van die tijd aan en toont het groezelige Times Square van voor Rudolf Giuliani’s opschoonacties. (Network, regio 2)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl

L’ENFANCE NUE
Maurice Pialat
François Fournier, dat was me er eentje. Zo’n belhamel zonder vader en moeder, een schoffie van de straat, een bengel die nare streken uithaalde. Een schelm, een boefje. Alleen dan één zonder een gouden hart. Misschien had ie wel niet eens een hart. Geen Pietje Bell of Kruimeltje in Maurice Pialats debuutfilm l’enfance nue uit 1968, meer een Damian, maar dan een zonder kruizen of orgelmuziek. Alles is rechttoe rechtaan aan deze wonderlijk onsentimentele film. De manier waarop de tienjarige François zijn pleeggezin moet verlaten — omdat het nu echt niet langer gaat, hij eet niks, staat ’s nachts op om scherpe voorwerpen te jatten, deponeert katten loodrecht door het trappenhuis — is typerend. Gesprek, vertrek. Pats, boem, volgende scène.
Pialat zet de camera neer waar hij denkt dat het allemaal het beste in beeld komt. En meer niet. Maar wat een poëzie. François wordt per trein vervoerd naar een oma en opa die allebei drie kinderen hebben, maar voordat ze bij elkaar waren; en daardoor hebben ze nooit een kind met elkaar gehad. Toen ze te oud werden, openden ze samen een pleeghuis voor weeskinderen, waar naast François ook Raoul woont. Pialat heeft voor de film maanden onderzoek gedaan naar instanties en contactpersonen die te maken hebben met adoptie en weeskinderen. Hé, hoor ik daar realisme? Hoor ik daar documentair? Nee hoor, in het bijgevoegde boekje van deze uitgave maakt Pialat korte metten met zulke dwaze ideeën: ‘Ik ben niet bescheiden als ik zeg dat l’enfance nue beïnvloed was door Lumière. Tijdens het draaien dacht ik vaak aan repas de bébé (1895). Was Lumière daar de realiteit aan het filmen? Ik denk het niet. In zijn films worden mannen en vrouwen gevangen door een machine waar ze niets van begrijpen, en ze gaven daarbij een moment van hun leven weg. Sindsdien heeft elke acteur dat gedaan. In het ‘fantastische’ shot overstijgt Lumière Méliès.’
Mike Naafs
(Maurica Pialat, 1968). Te koop op dvd (Eureka: Masters of Cinema, import, regio 2).

DIFFERENT CINEMA VOLUME 3
Diverse regisseurs
Het Franse experimentele Festival des Cinémas Différents de Paris brengt al een tijdje dvd’s uit met een soort best of the fest-collecties. Ter gelegenheid van z’n tiende verjaardag dook het in z’n eigen kleine geschiedenis en archieven en selecteerde negen nogal klassiek aandoende experimentele kortfilms. Wel een uitstekende verzameling trouwens. Want al heb je wel eens eerder werk gezien vergelijkbaar met dat van Isabelle Blanche (idéal (fin de l’), 2000), die voor de duur van een 8mm filmrolletje diverse close-ups aan elkaar smeedde, of empreinte (2004) van Xavier Baert, die de overeenkomsten tussen filmmateriaal en menselijke huid onderzocht, in ieder geval horen ze tot de betere voorbeelden van het genre. En wat mij betreft zijn het echt onontdekte schatten. Zoals césarée (uit 1979 en de oudste film in de reeks) van Marguerite Duras. Hij behoort tot het vroege filmwerk van deze schrijfster/regisseuse en bestaat uit de outtakes van le navire night (de opvolger van india song). Over shots van standbeelden in Parijs sprak ze een voice-over in waarin ze het verhaal vertelt van de Joodse koningin Berenice (net als Duras bekend om haar turbulente liefdeslieven) die in de eerste eeuw voor Christus in de Palestijnse stad Césarée leefde. Voor Duras aanleiding om zich te verliezen in weemoedig-hypnotiserende bespiegelingen over het voorbijgaan van de tijd en de onverbiddelijke slijtage van herinneringen. Net zoals de klassieke vrouwenbeelden en monumentale sculpturen van vergeten keizers die ze met haar camera koestert door de tijd zijn aangetast. Ik heb het filmpje wel drie keer bekeken voordat ik me realiseerde dat er nog meer op de dvd stond. Zoals reste-là (2006) van Frédréric Tachou, die een symmetrisch spel speelt met deuropeningen en doorgangen, waarin je ook al zo kunt verdwalen dat je niet meer weet wat binnen en buiten is. Ook die vraagt erom vaak bekeken te worden. Soms kun je heel lang kijken naar korte films.
Dana Linssen
(diverse regisseurs, Frankrijk, 1979-2007). Te koop op dvd (Lowave/Filmfreak).

Oorspronkelijk gepubliceerd in de Filmkrant #307.