Focus: Super8 op het L’Âge d’Or Festival in Brussel

Voor iedereen plek op het kleine beeld

De Cinematek in Brussel viert de vijftigste verjaardag van Super8 tijdens het L’Âge d’Or Festival van 3 t/m 10 oktober. Niemand denkt hier smal: ook 16mm is welkom. Grootheden op het kleine filmformaat Guy Sherwin en Saul Levine zijn op het festival aanwezig.

Super8 leent zich al vijftig jaar voor het vrijelijk filmen van landschappen, herinneringen, dagboekimpressies, extatische flikkeringen en alles wat zich voor het soepele oog van de camera aandient. Veel Super8-films onderzoeken onze perceptie, vangen het leven op het moment van de opnames en experimenteren met het filmmateriaal, bijvoorbeeld door prints over elkaar heen leggen. Super8 is nog springlevend, er is zelfs een heuse Global Super8 Day. Ook op het L’Âge d’Or festival in de Cinematek van Brussel kunnen we de grote kracht van het smalle formaat ondergaan, met oud en nieuw werk van bekende en onbekendere makers.

Mislukte badplaats
Guy Sherwin zal op het festival zijn beroemde, betoverende performances Man with Mirror en Paper Landscape opvoeren. In Man with Mirror houdt Sherwin een spiegel vast die op de achterkant wit is geschilderd, en zo een projectiescherm vormt. Op het geprojecteerde Super 8-beeld houdt een jongere Sherwin een vergelijkbare spiegel vast in een park, opgenomen in 1976. Die beelden hebben in de loop der jaren een nieuwe betekenis gekregen: de oudere kunstenaar houdt zichzelf en de voorbije tijd voor eventjes vast, maar ook aan deze magie komt een eind.
Alle tijdelijke vormen eindigen uiteindelijk in volledige vermenging met zijn omgeving (‘chaos en verval’) — een vrije interpretatie van de Tweede Wet van de Thermodynamica en de entropie. Claudio Caldini toont in zijn Untitled Films ruïnes van een keramiekfabriek, verlaten serres en een mislukte badplaats aan de kust van de zuidelijke Atlantische Oceaan — als profetieën van entropie: uiteindelijk zullen ze samenvallen met hun omgeving en hun vaste vorm verliezen.

Obsessies
Weinig zo tijdelijk en oplosbaar als wolken, die worden bestudeerd in Masanao Abe — Cloudgraphy (2015) van Helmut Völter. In 1927 bouwde de Japanse fysicus Masanao Abe een observatorium met uitzicht op de Fuji-berg. Van daaruit filmde hij vijftien jaar lang de wolken die de berg omringen. Hij wilde onderzoeken hoe de luchtstromen rond Fuji verbeeld konden worden met behulp van film en fotografie.
De prachtige ansichtkaarten met bijzondere notities die de Amerikaanse filmmaker Warren Sonbert aan zijn filmende vriend Jeff Scher stuurde, zijn ook vergeefse pogingen om de tijd even stil te zetten tijdens Sonberts vele reizen. Scher heeft in zijn korte film Postcards from Warren de ansichten in hoog tempo gemonteerd, alsof hij de tijd wilde inhalen.
Het festival wijdt een speciaal programma aan Warren Sonbert, net als aan de Amerikaanse avant-gardist Saul Levine, prominent voorvechter voor het Super8-materiaal. Zijn Falling Notes Unleaving (2013) is geschoten op de begrafenis van Anne Charlotte Robertson, vriendin en maker van Super8-dagboekfilms. Levine wilde haar werk eren door een gebeurtenis te filmen die ze zelf niet kon vastleggen. De titel en de film verwijzen naar Gerard Manley Hopkins’ gedicht Spring and Fall. Ook van Anne Charlotte Robertson zelf is tijdens het festival werk te zien. Ze filmde om haar angsten en obsessies, veroorzaakt door psychiatrische ziektes, te bezweren. Veel Super8-films zijn zeer persoonlijk maar voor Anne Charlotte Robertson gold dat nog in grotere mate.

Reptielenmensen
Minder bekend is dat er ook politieke documentaires zijn gemaakt op het kleine formaat, zoals die van de Fransman René Vaultier, die zichzelf omschreef als militant cineast. In zijn ‘sociale interventiecinema’ uit de jaren vijftig legde hij als eerste het geweld van het koloniale regime in West-Afrika bloot. Zijn film Afrique 50 uit 1956 is veertig jaar lang verboden en nu op het festival te zien.
Verloren gewaand, teruggevonden in het Brusselse Filmarchief en inmiddels gerestaureerd is Il mostro verde (1967) van Tonino Debernardi. In parallelle projecties wordt een hommage gebracht aan de B-film met Frankenstein, Dracula, en raadselachtige reptielenmensen. Voor iedereen is plek op het kleine beeld.

Mariska Graveland

L’Âge d’Or Festival van 3 t/m 10 oktober in Cinematek in Brussel, cinematek.be/