La religieuse

Krachtige beelden en ingehouden emoties in een kroniek over een jonge vrouw die in opstand komt tegen de wrede onderdrukking in het klooster. De Belgische actrice Pauline Étienne is dé ontdekking van La religieuse.

Door Leo Bankersen

"Nee", stamelt de zestienjarige Suzanne wanneer ze bij haar inwijding als non de rituele vraag moet beantwoorden of ze uit vrije wil het klooster ingaat. De aanwezigen zijn verbijsterd. Dat ze weigert te liegen tegenover God is iets waar niemand op had gerekend.
Suzanne (Pauline Étienne) is de bescheiden maar standvastige heldin uit La religieuse van Guillaume Nicloux naar de vermoedelijk op ware gebeurtenissen gebaseerde achttiende-eeuwse roman van Denis Diderot. Een serieuze roman werd het overigens pas later. Diderot begon La religieuse om zijn vriend Marquis de Croismare terug naar Parijs te lokken. Het verhaal over de wrede beproevingen van een meisje dat door haar familie wordt gedwongen het klooster in te gaan was destijds dermate subversief dat het pas na de dood van Diderot werd gepubliceerd. Rivette’s verfilming uit 1966 is in Frankrijk nog enige tijd verboden geweest. Nicloux koos voor een betrekkelijk ingetogen modernisering waarbij de anti-kerkelijke strekking veranderde in een meer universeel-humanistische benadering.

Onbevangen
Daarbij komt dat de aanranding door een lesbische moeder-overste (Isabelle Huppert) in het laatste deel van de film weinig opschudding meer zal veroorzaken. Het leidt zelfs de aandacht af van wat Nicloux eerder laat zien. Namelijk hoe een intelligente, gelovige jonge vrouw uit een bijna naïef gevoel voor rechtvaardigheid in opstand komt tegen de wrede onderdrukking — niet alleen in het klooster, maar ook daarbuiten.
Deze Religieuse gaat over vrij en onbevangen in de wereld staan. Suzanne is geen dramatische heldin die draken verslaat, maar een onafhankelijke en nieuwsgierige geest met de even simpele als hoogstaande ambitie het leven te willen leren kennen.
De film zelf, die je gemakkelijk voor een betrekkelijk conventioneel historisch kostuumstuk zou kunnen verslijten, lijkt een beetje op Suzanne. Een sober neergezette kroniek (zonder toegevoegde muziek bijvoorbeeld) waarbij de kracht niet alleen schuilt in heftige momenten van pijn en ontreddering, maar meer nog in soms onverwacht krachtige beelden of dialogen met een indringende precisie en ingehouden emotionele lading.
En dat alles met de ontroerend mooie hoofdrol van de nog onbekende Pauline Étienne als standvastig middelpunt. Haar gezicht is een open boek, wat een mooi contrapunt is met de ietwat formele visuele vormgeving. Een contrast dat op een subtiele manier het vrijheidsthema van de film weerspiegelt.