MADE IN HONG KONG

De overname van Hongkong door China in juli 1997 werd door veel bewoners van de voormalig Britse kroonkolonie gezien als het einde van een economisch en maatschappelijk stabiel tijdvak en het begin van een uiterst onzekere periode. Het gevoel van onzekerheid is vooral sterk onder jongeren aan de onderkant van de samenleving. Regisseur Fruit Chan schetst in Made in Hong Kong een inktzwart beeld van het heersende fatalisme.

Anderhalf jaar geleden verliet de laatste Britse gouverneur Hongkong. De Chinezen beloofden de ex-kroonkolonie niet te onderwerpen aan het communisme en bedachten de slogan ‘één natie, twee systemen’. Toch rukt een veranderend klimaat onherroepelijk op. Vooral in de smerige steegjes en armoedige woontorens, die achter de façade van spiegelende kantoorgevels en winkels van Gucci, Chanel en Versace liggen, uit de onzekerheid over de toekomst zich in stuurloos geweld en wanhoop. Het is dit Hongkong dat Fruit Chan in zijn eerste lange speelfilm Made in Hong Kong portretteert. De regisseur, die eerder meewerkte aan Au revoir mon amour (1992), Christ in Nanjing (1994) en Hu-du-men (1995), heeft met deze productie de eerste onafhankelijke speelfilm in Hongkong gemaakt na de machtwisseling.

Beheksing
In Made in Hong Kong vertelt Herfst Maan, een spichtige crimineel in de dop, zijn levensverhaal. Herfst, zoals hij kortweg wordt genoemd, heeft de middelbare school niet afgemaakt en vult zijn dagen met basketballen en het innen van schulden voor maffiabaas Wing. Hij woont met zijn moeder in een troosteloze woonkazerne. Zijn vader heeft het gezin verlaten om met een ‘Chinese van het vasteland’ elders in de stad te gaan wonen. Zijn protégé, de uit de kluiten gewassen maar simpele goedzak Sylvester, wordt om de haverklap door schooljongens afgetuigd.
Middels een voice-over, die door een oorverdovende soundtrack van luide gitaarmuziek, plastic synthesizerpop en opdringerige grotestadsgeluiden snijdt, spuit Herfst zijn haat jegens volwassenen en hun wereld die hij niet kan begrijpen. Dit commentaar verdringt de objectieve gebeurtenissen naar de achtergrond en trekt de kijker de belevingswereld van de jonge hoofdpersoon binnen. In die wereld staat het betekenis geven aan de uitzichtloosheid en onsamenhangendheid van het bestaan voorop. Als Sylvester op een dag twee bebloede afscheidsbrieven vindt naast het lichaam van een meisje dat zich van een gebouw heeft geworpen, bestempelt Herfst dit moment als het omslagpunt in zijn leven.
Tijdens een incassoklus ontmoet hij Ping, de dochter van een schuldenares, op wie hij meteen verliefd wordt. Als blijkt dat zij lijdt aan een dodelijke nierziekte is de anders zo brutale Herfst met stomheid geslagen. De tegenslagen stapelen zich op als zijn moeder hem plotseling in de steek laat en Sylvester het slachtoffer wordt van steeds heftigere mishandelingen. In zijn eigen nachtmerrie-achtige natte dromen ziet Herfst de aanwijzingen voor beheksing door de zelfmoordenares. Hij raakt ervan overtuigd dat zolang hij er niet in slaagt de brieven te bezorgen, de onrustige geest zijn potentie steeds verder zal aantasten en zijn leven zal bedelven onder een lawine van ongeluk.
Herfst kan de geadresseerden echter niet vinden en zijn pogingen zelf iets aan de situatie te veranderen slaan stuk op een fatalistisch onvermogen tot handelen. Uit wanhoop besluit hij uiteindelijk een moordopdracht van de maffia aan te nemen om zo geld bij elkaar te krijgen voor Pings niertransplantatie. Als hij faalt wordt hij ter vergelding neergestoken. Terug uit het ziekenhuis blijkt Ping overleden en Sylvester vermoord te zijn door Wing, die hem had ingezet als drugscourier.

Einde der tijden
Regisseur Chan vangt de rauwe werkelijkheid van het leven aan de onderkant van de Hongkongse maatschappij in ongepolijste beeldflarden. De levens van de drie jeugdige hoofdpersonen verlopen even schokkerig als de met handcamera geschoten scènes. Naarmate het drama zich voltrekt identificeert de camera zich steeds meer met het perspectief van Herfst. Vooral wanneer deze tijdens zijn mislukte aanslag iedere greep op de werkelijkheid verliest, wordt de kijker meegezogen in zijn hallucinaties die bijna uit het kader van het filmdoek barsten.
De levens die Chan toont in Made in Hong Kong worden gedomineerd door beklemmende uitzichtloosheid. De maatschappelijke omslag in de stad, die aan die uitzichtloosheid ten grondslag ligt, komt alleen terloops in beeld. Zo laten verschillende personen hun afkeer van ‘vasteland Chinezen’ blijken. Triad ‘Grote Broer’ Wing verwoordt het alom heersende pessimisme door te stellen dat het einde der tijden nabij is.
Veelvuldig verzucht Herfst dat het leven een chaos is waar hij maar geen greep op kan krijgen. Hij is niet bij machte de politieke oorzaak achter zijn ellende te analyseren en zoekt de oorzaken voor zijn onbehagen eerder in een behapbaar geloof in beheksing of zijn eigen onvermogen. Het accepteren van de moordopdracht is een laatste poging een daad te stellen. De bijna rituele dans die hij met zijn net verworven pistool uitvoert vlak voor de aanslag markeert een definitief afscheid van zijn rol als passief slachtoffer van de omstandigheden.
In een van de laatste scènes schalt een uitzending van de Chinese staatsradio door de straten. Het strijdvaardige optimisme van Mao’s boodschap aan de jeugd — ‘jullie zijn de toekomst’ — staat in scherp contrast met Herfsts negatieve zelfbeeld en zelfdestructieve gedrag. In zijn laatste monoloog verklaart hij zijn generatie tot een verloren generatie: "Mensen zoals ik moeten dood om vrede op aarde te krijgen."

Edo Dijksterhuis