IFFR Critics’ Choice: Kevin B. Lee over Life Itself

Het Critics’ Choice programma van Internationaal Film Festival Rotterdam is na vijftien jaar terug, maar dan net even anders. Deze keer leiden de deelnemende critici hun gekozen film niet in met tekst en woord, maar met beeld en geluid, door middel van een video-essay. Kevin B. Lee, "koning van het video-essay", trapt het programma af met de documentaire Life Itself over de in 2013 overleden filmcriticus Roger Ebert.

Nog steeds vinden filmliefhebbers elkaar wereldwijd in de nalatenschap van Roger Ebert. Zo leek de afstand tussen Amerika en Nederland tijdens mijn Skype-gesprek met Lee ineens een stuk kleiner omdat het over Ebert ging. En dat is ook precies het aspect dat de filmmaker en criticus probeert te benadrukken in zijn inleidende video-essay voor de vertoning van Life Itself op IFFR. In zijn video lezen twaalf internationale filmcritici vier van Eberts recensies voor in hun eigen taal. Over beelden van Aguirre, der Zorn Gottes, La dolce vita, 2001: A Space Odyssey en Citizen Kane horen we Eberts enthousiaste en scherpe woorden in onder andere het Spaans, Portugees, Russisch en Arabisch. "Roger zag film als een universele taal", legt Lee uit. "Dit essay is daar een eerbetoon aan. In Life Itself is te zien dat Roger tegen het eind van zijn leven geen stem meer heeft: door kanker in zijn mond kon hij enkel spreken via een computerprogramma. Toch heeft zijn stem wereldwijd een enorme invloed gehad. Dat wilde ik in mijn video-essay benadrukken."

Ook op Lee heeft Ebert een grote impact gehad. "Het eerste boek over film dat ik las, was van Roger en ik groeide op met het televisieprogramma dat hij met collega Gene Siskel maakte." Dat Lee uiteindelijk als producent mocht werken voor het laatste seizoen van Siskel & Ebert & the Movies, het programma waardoor miljoenen Amerikanen film serieus leerden nemen, noemt Lee dan ook een "levensgeschenk."

Inmiddels is Lee onofficieel gekroond tot "koning van het video-essay", een relatief jonge vorm van filmkritiek die tijdens het Critics’ Choice-programma in Rotterdam onder de loep wordt genomen. "Ebert en Siskel debatteerden in hun programma over korte fragmenten van films. Eigenlijk maakten zij dus al een vroege versie van de huidige video-essays. Met mijn essays probeer ik in die geest door te gaan." Ontdekking is daarbij het sleutelwoord voor Lee. "De voornaamste reden dat ik een video-essay maak, is omdat ik iets wil leren over een film dat ik nog niet wist. Video-essays maken is voor mij geen werk. Het is juist een manier om mijzelf te stimuleren en te ontwikkelen. Daardoor voelen mijn essays soms best persoonlijk aan."

De filmkritiek is sterk veranderd sinds Eberts, vindt Lee. "De jaren zestig, de sterke positie van kranten en de opkomst van home video waren gunstige factoren voor Rogers succes. Nu zien we op internet niet twee, maar eerder tweehonderdduizend man discussiëren over film. Dat is erg bevrijdend, maar we moeten wel oppassen dat we niet vervallen in bijzaken, zoals de hype rondom de Oscaruitreiking." Lee is nu juist bezig met een serie video-essays over wie de Oscars echt verdienen in plaats van wie er het populairst is op de rode loper. "Uiteindelijk gaat het om de film, net zoals dat voor Roger altijd gold."

Hugo Emmerzael

The Sight and Sound Film Poll: An International Tribute to Roger Ebert and His Favorite Films from Press Play Video Blog on Vimeo.