World Wide Angle (NL) – 1 mei 2013

De Australische filmcriticus Adrian Martin becommentarieert opvallende discussies en tendensen rond filmmakers.

Door Adrian Martin

De camera schiet onder water en komt weer boven. Het geluid van een snoeiharde wind klinkt en een flinke distortion valt de ingebouwde microfoon van de digitale camera aan. Druppels op de lens vervagen en trekken strepen over het beeld, waarmee het iets abstracts krijgt. Het lijkt een film samengesteld uit schroot, restanten van de fabrieksvloer. Is dat niet die (over)gewaardeerde documentairestijl van ‘immersieve sensorische etnografie’, Leviathan (Lucien Castaing-Taylor & Véréna Paravel, 2012)? Nee, het is het verschijnen van zanger Justin Bieber als zijn eigen auteur, 18 jaar oud toen de clip werd opgenomen, in Beauty and a Beat (2012) — vier minuten en 52 seconden pure cinema.
Beauty and a Beat presenteert zichzelf, in eigentijdse vorm bekend uit horrorfilms als de serie Paranormal Activity (2007-2013), als "drie uur persoonlijk materiaal" gestolen van Bieber, dat later illegaal online opdook. Dat maakt zo’n onsamenhangende opening mogelijk met flitsen van Justin B stoeiend met z’n homeys, en een ‘sudden death’, cut-off einde. Daar tussenin zit het nummer. En hier is de tweede grote verbeelding. Zichzelf presenterend (in schreeuwerige credits neergekalkt op een tafeltennistafel) als ‘geschreven, geregisseerd en gefilmd’ door de Wonderjongen zelf, doet de clip een half serieuze poging zich voor te doen als een single shot epic, op een of andere manier werkelijkheid geworden via Biebers eigen hand: zijn uitgestrekte arm en zijn stiekeme blikken achter zich waar hij ook heen gaat, bewijzen dit.
Er zijn natuurlijk momenten waarop een andere, meer professionele hand achter de camera het filmen duidelijk overneemt: zoals bij een expressieve pull-back tijdens de waterdans en meer van zulke hoogtepunten. En er zijn slim verhulde cuts: Bieber blijkt hier duidelijk een scherp onderzoeker van Hitchcocks Rope (1948). Maar de clip werkt zoals bedoeld: het is een razende race door linies van honderden rondspringende, in bikini’s gehulde meisjes en ‘body-popping’ jongens in allerlei extravagante formaties; van een hellingbaan af om daar Nicki Minaj te vinden die zichzelf verliest in een Buñueliaanse freestyle rap over "prachtige bekentenissen aan een priester" (?); en, nog het meest surreëel, een reeks kleine camera’s onder water die — wat anders — het gezicht van onze superster tonen terwijl zijn lippen lijken te zingen welke twee dingen in het leven echt belangrijk zijn (en hij heeft daar diepzinnig genoeg gelijk in).
Bieber speelt met de ambiguïteiten van het point-of-view shot net als de kunstige makers van Leviathan dat doen. In die film — die meer bloed en darmen laat zien dan Beauty and a Beat, en een bijbels aandoend titelfont heeft en een vaag-ecologische boodschap — is het moeilijk om erachter te komen, op veel momenten, waar en hoe de camera staat: of het een onbemande camera is die als een oogbol over de grond rolt en op het water drijft, of iets wat vastzit aan de hoed of de arm van een schipper, of dat het friemelige, geagiteerde Grandrieux-achtige-bewegingen van de antropologische makers zelf zijn. Deze ambiguïteiten maken de film af en toe interessant. Het werk van collega-Harvard’s Sensory Ethnography Lab komt samen met de Biebermania in Libbie Dina Cohn & J.P. Snaidecki’s People’s Park (2012), een tachtig minuten durende wandeling die in één take werd opgenomen, langs mensen die in dat Chinese park op een zondagmiddag niets bijzonders doen.
"Deze speciale one-shot film die het park onderzoekt was de perfecte manier om het plezier, de intensiteit, de vrijheid, en de geschiedenis te vangen van de levendige gemeenschap die het People’s Park vormt", verklaren de makers. Prima. Maar voor mijn geconcentreerde dosis intensiteit, vrijheid en levendige gemeenschap vandaag (maar niet elke dag), en ook vernuftige beeldambiguïteit, beweeglijkheid en popspektakel — kies ik de ware Leviathan, Justin Bieber, en zijn Beauty and a Beat. Om naar bijbelmodus terug te gaan:

Zou hij jou bidden en smeken
en vriendelijke woorden tot je richten?
Zou hij een verbond sluiten met jou,
zodat jij hem voortaan als knecht kunt hebben?
Kun je met hem spelen als met een vogel,
hem aan een touw houden, voor je dochters?
Waag het eens hem aan te raken —
weet wel: het zou je laatste strijd zijn.

(Job 40:27-29, 32)