Thuiskijken – 7 juni 2012

Apichatpong Weerasethakul over Ashes en Mekong Hotel
‘In een land met sterke censuur moet je creatief zijn’

Twee nieuwe films van Uncle Boonmee-regisseur Apichatpong Weerasethakul gingen in première in Cannes en zijn nu al te zien op MUBI.

Achter een door loom gitaargetokkel begeleidde blik op de Mekong-rivier schuilt een verhaal vol geesten. Van het verleden. Van desastreuze milieupolitiek. Van onvermijdelijke vooruitgang. Maar ook van het gevoel dat de tijd een beetje uit zijn voegen is. Het een uur durende Mekong Hotel van de Thaise filmmaker Apichatpong Weereasethakul beleefde in Cannes zijn wereldpremière en daags daarna ging het door VOD-kanaal MUBI in opdracht van Lomo (van die leuke cameraatjes) geproduceerde Ashes online. Fast forward beeldenflitsen die reflecteren op bekende Weerasethakul-thema’s als tijd en herinnering, tegen de achtergrond van politieke demonstraties voor de vrijheid van meningsuiting. Films die zoals we van de filmmaker gewend zijn even concreet als mysterieus zijn en even veelzeggend als veellagig. En mooi. Zoals altijd ogentroost mooi. Een gesprek op een boot in Cannes.

Zowel Ashes als Mekong Hotel heeft u gedraaid in dezelfde regio op de grens van Thailand en Laos als waar u het Primitive-project en als onderdeel daarvan Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives maakte. Locaties met een bepaalde politiek-historische achtergrond spelen in uw werk een steeds belangrijkere rol. Waarom was het zo belangrijk om naar dit gebied terug te keren? “Dit is waar ik ben opgegroeid. En hoewel ik destijds niet veel van de geschiedenis van dit gebied wist, vind ik het zeer interessant om die nu te ontdekken. Het Primitive-project greep terug op de communistische periode in dit gebied, en op de gedwongen verhuizingen van de Laotianen. Maar het is ook de streek waar we, toen mijn vader in 2003 overleed, zijn as in de Mekong-rivier hebben gegooid. In droge periodes, als het water van de rivier opdroogt, wordt het zand van de rivierbedding met bulldozers opgegraven en gebruikt voor de bouw van huizen. Zo keren de botten en as van gestorven mensen terug als bouwstoffen voor nieuwe gebouwen. Dat idee van reïncarnatie is de moeite waard om te onderzoeken.”

Is de regio aan grote veranderingen onderhevig? “Enorm. In het bijzonder de relatie tussen de mensen en de rivier. Na de bouw van stuwdammen in China en Laos is de biodiversiteit in de rivier ontzaglijk veranderd. Er zijn meer overstromingen en periodes van droogte. Thailand heeft elektriciteit nodig, en we kopen veel elektriciteit in Laos, maar de balans is zoek.”

Het lijkt wel of uw werk steeds politieker wordt. In Mekong Hotel is er op de achtergrond sprake van die overstromingen en hoe de mensen in Bangladesh meer hulp krijgen dan in het binnenland en Ashes gaat onder andere over vrijheid van meningsuiting en het beruchte artikel 112 van de Thaise wet dat belediging van de koning strafbaar stelt en waarvan het gebruik sinds de militaire coup in 2006 met 1500% is gestegen. Hoe verhoudt zich dat tot de fictionele en bovennnatuurlijk elementen in uw werk? “Ik denk dat we vandaag de dag alleen maar via fictie kunnen communiceren, omdat dat is hoe onze generatie is opgegroeid. Door het consumeren van bewegende beelden. Onze generatie denkt cinematisch. Als we ons iets herinneren, of als we dromen, dan is dat ook als een film. We herinneren ons verhalen in close-ups of in slow-motion. Dat maakt film een machtig medium om de werkelijkheid bloot te leggen, en in het bijzonder de politieke situatie als je daar in een land met sterke censuur weinig over kunt zeggen. In dat geval zal je je toevlucht moeten nemen tot meer creatieve manieren om je boodschap over te brengen.
“Mijn films zijn niet openlijk politiek. Ik raak aan politieke onderwerpen om mensen bewust en nieuwsgierig te maken. Maar daarna moeten ze zelf op onderzoek gaan om uit te vinden wat er in onze geschiedenis is gebeurd. In die zin zijn mijn films vooral persoonlijk. Ik maak ze in eerste instantie om zelf na te kunnen denken en reflecteren op dingen. Maar ik merk wel dat naarmate ik ouder wordt mijn interesse meer richting politiek gaat. Het politieke wordt op die manier persoonlijk en zo kan ik er films over maken.”

Bent u dat zelf in Ashes, waarin een man over zijn droom vertelt om het filmmaken op te geven en te gaan schilderen? “Ja, dat is mijn stem, mijn droom. Misschien is dat wel een verborgen wens. Filmmaken is gecompliceerd en duur. Je bent een paar jaar met een project bezig en dan nog weet je niet zeker of het doorgaat. Denk je eens in hoeveel schilderijen je in diezelfde periode kunt maken. Ashes gaat over de pijn en het plezier van het leven in Thailand, en die droom is misschien een manier om daaraan te ontsnappen.”

Mekong Hotel is in die zin ook het gevolg van een gesneefd project, de horrorfilm Ecstacy Garden. “Ecstacy Garden was een ‘ghost story’, een van mijn onmogelijke projecten. In Mekong Hotel zitten een aantal nagespeelde repetities voor die film, over een dochter die ontdekt dat haar moeder een ‘pob’ is, een soort vampierachtige geest die bezit kan nemen van mensen en een enorme behoefte heeft aan rauw vlees. Maar Mekong Hotel is geen horrorfilm, het is meer een droom of een voorstudie voor een groter project dat ik in de lijn van het Primitive-project over de Mekong-rivier wil gaan maken.”

Waarom bent u zo geïnteresseerd in het bovennatuurlijke? “Dat komt door mijn fascinatie voor herinnering. Ik probeer te onderzoeken hoe we ons dingen herinneren. Geesten waren heel aanwezig in de Thaise cultuur toen ik opgroeide. Ik denk dat ik erin geloofde; ze waren in ieder geval heel echt. Nu ik volwassen ben zijn ze een fictie geworden. Die verandering van hoe iets wat echt is fictie kan worden houdt me enorm bezig, aangezien film te maken heeft met het creëren van dat soort illusies.”

Dana Linssen

Ashes | Thailand, 2012 | Regie: Apichatpong Weerasethkul | 21 minuten | Te zien op mubi.com

Mekong Hotel | Thailand, 2012 | Regie Apichatpong Weerasethakul | 59 minuten | Te zien op mubi.com

Beeld

Voor wie de oranjegekte even wil ontvluchten: vijf films met voetballers die toch (bijna) niet over voetbal gaan.?

Die Angst des Tormanns beim Elfmeter | Een bespiegeling op het detectivegenre zoals alleen Wim Wenders die in 1972 kon maken, met een doelman die een moord pleegt maar geen verdachte wordt zolang hij zich niet verdacht gedraagt. Niet verkrijgbaar

The Firm | Middenklasse-huisvader Clive ‘Bex’ Bissell (Gary Oldman) leeft zich in de weekends uit als leider van een groep voetbalhooligans. Blijf bij het origineel van Alan Clark uit 1989 en negeer de recente remake. dvd, BBC

The Cup | Regisseur Khyentse Norbu (zelf een Tibetaanse monnik) toont de droogkomische verwikkelingen van een groep monniken die in hun afgelegen klooster de wereldbekerfinale willen kijken. dvd (R1) | Festival Media

Zidane, un portrait du 21ème siècle | Zelfs in deze kunstzinnige documentaire waarin een complete voetbalwedstrijd getoond wordt, komt bijna geen bal voor. Zeventien camera’s volgen sterspeler Zinidine Zidane een wedstrijd lang. dvd | A-Film, vod | Ximon

Offside | De laatste speelfilm die de Iraanse regisseur Jafar Panahi maakte voor zijn arrestatie draait om een groep meisjes die tegen de regels in het voetbalstadion in willen waar een kwalificatiewedstrijd gespeeld wordt. dvd | A-Film

Joost Broeren

Countdown to Zero
Creatieve shockdoc

De dreiging van een kernaanslag is reëler dan ooit, waarschuwt shockdoc Countdown to Zero. Een onheilsboodschap die — verrassend — met filmisch vernuft wordt gebracht.

Een atoombom bouwen: als we Countdown to Zero moeten geloven, is het een fluitje van een cent. Wie zelf niet over een gascentrifuge beschikt om verrijkt uranium te produceren, smokkelt het goedje zonder veel moeite de grens over. Vervolgens is het een kwestie van vaklui met de juiste technische vaardigheden. Een terrorist kan klaar zijn voor een miljoentje of tien.
Al behoort een kernaanslag sinds het einde van de Koude Oorlog niet meer tot de grootste publieke angsten, volgens deze alarmerende shockdoc ligt het gevaar onverminderd op de loer. Eén druk op de verkeerde knop en er kan een onhoudbare kettingreactie ontstaan. Binnen vijftien minuten suizen dan alle 23 duizend kernwapens boven de aarde, op weg naar wereldwijde massavernietiging. Halverwege de jaren negentig werd dit rampscenario op een haar na voorkomen, toen de Amerikanen een testrakket in Russische richting stuurden. Gelukkig was Boris Jeltsin zo nuchter om niet in een serieuze aanval te geloven.
Het is met gemak de meest nieuwswaardige anekdote uit Countdown to Zero, afkomstig uit de productiestal van An Inconvenient Truth. Hier geen Al Gore op de preekstoel, maar wel een indrukwekkende stoet beroemdheden, zoals Tony Blair, Michail Gorbatsjov en Jimmy Carter. Met zoveel pratende hoofden en een sturende ‘Stem van God’, in de vorm van acteur Gary Oldman, verwacht je de zoveelste degelijke, filmisch saaie onderzoeksdocumentaire. Maar Lucy Walker, eerder verantwoordelijk voor het op IDFA bekroonde Waste Land, geeft een lesje creatief documaken. De archiefbeelden zijn zorgvuldig gekozen, de krachtige popsongs van Radiohead en Pearl Jam dramatisch trefzeker.
Walker weet in elke scène de dreiging van een atoomaanslag voelbaar te maken, zonder de onheilsboodschap met geweld door de strot te duwen. Dat is des te knapper, als je je realiseert dat ze wel degelijk politieke intenties heeft. Het informeren en waarschuwen dienen stiekem een hoger doel: de kijker activeren. Op een ’take part’-website kun je een petitie tekenen tegen atoomwapens, waarmee de film zich schaart in het rijtje van The Cove en recente viralhit Kony2012. Demonsteren begint in het sociale mediatijdperk met een documentaire. Bezien met die kennis is Countdown to Zero verrassend on-pamflettistisch.

Niels Bakker

Countdown to Zero | Verenigde Staten, 2010 | Regie Lucy Walker | 92 minuten | dvd A-film

War of the Arrows
Pijl-en-boog porno

Deze historische spektakelfilm over een boogschietende held die zijn zus wil redden was vorig jaar de best bezochte film in Korea. Wat niet verbaast, want die Koreanen hebben smaak en dit is puntje-van-je-stoel-vermaak.

War of the Arrows begin direct en goed, middenin een nachtelijke aanval, gezien door de ogen van twee kleine kinderen. Vlak voor vader lafhartig wordt vermoord geeft hij zijn zoon twee dingen mee: de opdracht altijd op zijn zusje te passen en een pijl en boog. Dat klinkt misschien niet bijster origineel, maar enerverend is het wel. En het fijne is: die suspense blijft.
We zijn wat jaren verder en zitten ergens medio zeventiende eeuw. Net als zuslief op het punt staat haar aanstaande het ja-woord te geven, valt een leger uit Mantsjoerije binnen. Enge mannen te paard hakken wat om zich heen en slepen weerloze man, vrouw en kinderen aan touwen om de hals achter zich aan. Zo ook de zus van onze held.
Deze Nam-Yi (ingetogen stoer gespeeld door Park Hae-il, bekend uit onder andere The Host) blijkt gelukkig uiterst handig met de pijl en boog van papa. Eerst jaagt hij de Mantsjoerijnen achterna om zijn zus te redden (die overigens als een ware moderne actieheldin prima in staat is voor zichzelf te zorgen). Vervolgens wordt hij zelf opgejaagd door vijandelijke elitetroepen, die met bewonderend respect moeten concluderen nog nooit zo’n goeie boogschutter te zijn tegengekomen.
Zoals schietfilms wel eens last hebben van gun porn, zo is hier sprake van schaamteloos pijl-en-boog porno. Het tergend-krakende geluid van de boog die verder, verder en nóg verder wordt aangespannen; ernstige beschouwingen over de voordelen van een korte ten opzichte van een lange boog; en eindeloos oefenen in het maanlicht om uiteindelijk met een bocht om een obstakel heen te kunnen schieten.
Dat dit allemaal zo goed werkt en niet kitscherig, cliché of lachwekkend wordt, is te danken aan regisseur en scenarist Kim Han-min. Vakkundig bouwt hij zijn scènes op en steeds treft hij de juiste snaar. Hij verkiest suspense boven spektakel en focust liever op zijn trefzekere held dan op veldslagen tussen anonieme legers. Dat is bijna vernieuwend te noemen, in tijden waarin we doodgegooid worden met cgi massaslagen. Het maakt zijn film tegelijkertijd klassiek en fris.
Dit is een crowdpleasende blockbuster die zo de Pathé in kan. Jammer dat dat toch niet gebeurt. Maar mooi dat hij wel een Nederlandse dvd-release krijgt.

Rik Herder

War of the Arrows | Korea, 2011 | Regie Han-min Kim | 122 minuten | Met Hae-il Park, Seung-yong Ryoo | dvd/blu-ray Splendid Film

Nieuwe releases

Vijf tips uit het aanbod voor thuiskijkers in mei, beschikbaar op dvd, blu-ray of video on demand.?

Shame | Het dwangmatige seksleven van de emotioneel geknotte New Yorker Brandon wordt door Steve McQueen in steriele blauwe beelden in beeld gebracht. dvd | Twin Pics

Tyrannosaur | In dit rauwe regiedebuut van de maniakale acteur Paddy Considine maakt Peter Mullan indruk als een weduwnaar die zijn emoties slecht de baas kan. dvd/blu-ray | Wild Bunch

170 Hz | Joost van Ginkels hommage aan de gebarentaal is een visueel avontuur. Emoties vertaalt hij in beelden van een surrealistische schoonheid. Zo uitdagend zien we het niet vaak in Nederland. dvd | Twin Pics

Hugo | Martin Scorsese brengt met zijn verfilming van het kinderboek De uitvinding van Hugo Cabret een liefdevolle ode aan Georges Méliès en het dromenstof waaruit cinema ontstaat. dvd/blu-ray | Universal

My Week with Marilyn | Michelle Williams kruipt in de huid van Marilyn Monroe, in een film die achter de schermen van een zenuwslopende filmproductie én achter de façade van het sterrendom gluurt. dvd | Paradiso H.E.

JB

Eggshells
Flower power horror

Tobe ‘Texas Chainsaw’ Hooper is terug, nu blijkt dat toch niet álle kopieën van zijn onorthodoxe hippie-horrorfilm Eggshells vergaan zijn. Het sixties-gevoel in optima forma.

Een gouden medaille in een poll van Total Film, brons in die van Time Out. Texas Chainsaw Massacre gooit hoge ogen in door horrorkenners samengestelde top 100-lijstjes. Geen wonder dus dat Tobe Hooper er nooit in slaagde het succes van zijn in rauwe docustijl geschoten cultklassieker te evenaren. Of het moet met het meer mainstream Poltergeist zijn geweest, waarvoor een hele generatie tieners als trillende rietjes voor de buis zat.
Hierin kan best eens met terugwerkende kracht verandering komen door de re-release van Hoopers debuut, het spectaculair onorthodoxe Eggshells. De verloren gewaande film was bijna veertig jaar niet te zien. Tot er ineens weer ergens een print opdook, die gerestaureerd en wel in première ging op South by Southwest 2009. En nu de zegetocht mag voortzetten op vod-kanaal Mubi.
Horrorliefhebbers zijn gewaarschuwd: Eggshells wordt geen moment spannend, griezelig, bloederig of goor. Al doen sommige ingrediënten griezelig vertrouwd aan. Een verlaten landhuis waar het schijnt te spoken, de knappe koppies en lekkere lichamen van een stel hippies, een overdosis aan visuele en muzikale bravoure. Maar daarbij blijft het. Want hoe mysterieus de lichtgevende eierschalen in de kelder ook ogen, erg kwaadaardig lijken ze niet. En een recht-toe-recht-aan plot, waarin de jongelui één voor één op de slachtbank gaan, ontbreekt.
Eggshells is eerder een experimentele praat- en feestfilm, met meanderende politieke en religieuze discussies en oeverloze zuip-, blow- en vrijpartijen. De bevlogenheid en psychedelica van de protestgeneratie. En Hooper kan zich daar prima mee identificeren, zoals valt af te lezen aan zijn Godardesque anarchisme, vol onscherpe, overstuurde beelden, desoriënterende camerabewegingen, versnelde, associatieve montagesequenties, felle kleuren en een zoomende, kreunende en piepende geluidsband.
De vredelievende hippie-ideologie, verpakt als horror. Dus geen gebeuk op de onderbuik — het standaardhorrormétier, zoals The Cabin in the Woods recent weer onderstreepte — maar een verruiming van de geest. Eggshells verhoudt zich voor Hooper tot Texas Chainsaw Massacre zoals The Abbys voor James Cameron tot Aliens. De paranormale krachten brengen geen nachtmerrie vol angst en geweld, maar een vrolijke, fleurige, hallucinerende ode aan leven, lust en vrijheid. Het sixties-gevoel werd zelden treffender gevangen.

NB

Eggshells | Verenigde Staten, 1969 | Regie Tobe Hooper | 90 minuten | Met Ron Barnhart, Pamela Craig, Allen Danziger | vod mubi.com/films/eggshells

And Everything is Going Fine
Portret van een aangekondigde zelfmoord

In deze virtuoos gemonteerde documentaire creëert Steven Soderbergh een portret van theatermaker Spalding Gray, volledig opgebouwd uit fragmenten uit diens autobiografische monologen.

‘Reverse method acting’ is één van de puntige omschrijvingen die acteur en theatermaker Spalding Gray zelf geeft voor wat hij doet. In plaats van de krochten van de eigen psyche uit te diepen om een karakter vorm te geven, zet Gray zijn zielenroerselen in om zichzelf bloot te leggen op het toneel: “Ik gebruik mijzelf om mijzelf te spelen — ik speel met mezelf.”
Gezeten achter een simpele tafel, met minimaal gebruik van rekwisieten en gestoken in een simpele garderobe van spijkerbroek en ruitjesoverhemd, vertelde Gray vijfentwintig jaar lang over zichzelf in een reeks gevatte, innemende en oprechte monologen. Daarin kwam niet alleen zijn eigen sores maar ook die van zijn familie en vrienden aan de orde — van relatieperikelen tot de zelfmoord van zijn moeder, een terugkerend thema.
Hij werd er in Amerika een instituut mee, maar bleef in Europa vrijwel onbekend. Zijn vorm van theater is, hoewel duidelijk verwant aan de cabarettraditie, vooral ook een typische uiting van de Amerikaanse praat- en psychologiecultuur. Toch is And Everything Is Going Fine, Steven Soderberghs ode aan zijn vriend, ook een aanrader voor de Nederlandse kijker die niet eerder van Gray heeft gehoord. Het virtuoos gemonteerde portret laat Gray zelf zijn eigen levensverhaal vertellen, in een compilatie van fragmenten uit zijn theatermonologen, interviews en home video’s uit het privéarchief van Gray’s familie.
Waar Soderbergh in zijn filmversie van Gray’s monoloog Gray’s Anatomy (die door Criterion gelijktijdig op dvd en bluray wordt uitgebracht) alle expressionistische registers opentrok om de theatermonoloog ‘filmisch’ te maken, vertelt And Everything Is Going Fine zonder enige opsmuk. Geen tussentitels met context, geen interviews met vrienden of familieleden, geen muziek, geen geluidseffecten — alleen de originele opnames, gefilterd tot een autobiografie van en door een onbetrouwbare verteller. Alsof Gray een postuum een laatste monoloog schreef.
Postuum, ja, want hoewel Soderbergh het in de film nergens meldt: Gray kwam in 2004 op 62-jarige leeftijd om het leven, naar alle waarschijnlijkheid door zelfmoord. Die dood is constant aanwezig in de film, die ten dele ook een portret van een aangekondigde zelfmoord is — te beginnen met die hoogst ironische titel. Ergens ligt daar de kiem van Gray’s succes ook verscholen. In zijn eigen woorden: “Ik geniet meer van het vertellen van mijn levensverhaal dan van het leven zelf.”

JB

And Everything is Going Fine | Verenigde Staten, 2010 | Regie Steven Soderbergh | 90 minuten | dvd/blu-ray (r1/A) Criterion

Nieuwe import

De beste films die deze maand internationaal op dvd verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht; boudisque.nl)?

David Lynch Box | Zes films uit de tijd dat Lynch nog net niet zo weird was als nu (van speelfilmdebuut Eraserhead tot Lost Highway uit 1997), begeleid door een plethora aan korte films en andere extra’s. blu-ray | Universal

Return of the Living Dead | Dankzij de recente opleving in het zombiegenre wordt deze klassieker uit de jaren tachtig opnieuw uitgebracht, op blu-ray of 2-disc dvd begeleid door uren aan bloedspetterende extra’s. dvd/blu-ray | Second Sight Films

The 39 Steps | Hitchcocks klassieke ‘wrong man thriller’, één van de eerste Criterion-uitgaves (voor de fans: rugnummer 56), wordt opnieuw uitgebracht op blu-ray. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

The Samurai Trilogy | Gebaseerd op een boekenreeks die ‘de Japanse Gone with the Wind‘ wordt genoemd was deze trilogie rond samoerai Musashi Miyamoto (Toshiro Mifine) in de jaren vijftig één van de succesvolste Japanse exports. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

Double Indemnity/The Lost Weekend | Hij staat vooral bekend als komisch genie, maar deze twee klassiekers tonen andere kanten van Billy Wilder: een duistere film noir en een zwartgallige, nietsontziende blik op alcoholisme. dvd/blu-ray | Eureka!

Double Indemnity

JB