Thuiskijken – 4 januari 2017

  • Datum 04-01-2017
  • Auteur Filmkrant
  • Deel dit artikel

THE ANGELIC CONVERSATION

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

Jarmania

De Britse regisseur Derek Jarman verweerde zich tegen de Thatcher-mentaliteit, en had daarnaast een groot talent voor humor, zo is te zien op drie mooi verzorgde dvd’s.

“Well, Simon, you know, I started as a painter, and then in 1970 Ken Russell asked me to design the devils… It wasn’t something I’d ever planned to do, to be involved in film.” Aan het woord is de Britse regisseur Derek Jarman. Hij wordt geïnterviewd door Simon Field. Het is 1989. Jarman heeft zojuist the last of england (1988) voltooid, een mooie meditatieve film over het Engeland van Margaret Thatcher en haar Tory MP’s die er samen een soort anti-homowetgeving willen doorjagen, via de controversiële ‘Clause 28’.
Homoseksuelen zouden ‘chemically imbalanced’ zijn, en geen deel uitmaken van ‘God’s Almighty Plan’. Dit zijn uitlatingen die in de jaren tachtig werden gedaan, in Engeland. De ‘Clause 28’ is (zo lees ik ondertussen op Wikipedia) pas in 2003 afgeschaft.
the last of england is een persoonlijk verweer tegen de Thatcher-mentaliteit, een film opgebouwd uit Super8-filmpjes uit Jarmans eigen collectie, waarin vrienden en familieleden figureren. In het interview met Simon Field — gehouden onder de vlag van het Institute of Contemporary Arts (ICA) en het Britse dagblad The Guardian — wordt duidelijk dat het persoonlijke en het politieke nooit gescheiden zijn in Jarmans werk. De regisseur die vijf jaar na het interview, in 1994, aan aids overleed, was een van de weinige Britse kunstenaars die open was over zijn homoseksualiteit, in het dagelijks leven, én in zijn werk. Al in zijn speelfilmdebuut sebastiane (1976) — over de heilige Sebastiaan — was het mannelijk naakt prominent aanwezig. Op het filmfestival van Locarno was dat midden jaren zeventig nog goed voor een controverse.

Kaalgeschoren
Het half uur durende interview — waarin twee formidabele, eloquente gesprekspartners figureren — is een van de aanwinsten op de dvd van the angelic conversation, weer zo’n film opgebouwd uit hypnotiserend Super8-materiaal, vergezeld van Shakespeare-sonnetten voorgedragen door een onzichtbare Judi Dench. Jonge jongens met prachtig kaalgeschoren koppen en gespierde torso’s — klassiek en modern tegelijk — dwalen ondertussen rond in het land van de liefde.
De dvd van the angelic conversation (1985) is samen met de dvd van caravaggio (1986) en de dvd van wittgenstein (1993) uitgegeven door het British Film Institute (BFI). Op de Nederlandse markt wordt het trio Jarman-films aangeboden door Moskwood, goed verzorgd, met korte BFI-interviewtjes met Jarmans muze Tilda Swinton, Wittgenstein-vertolker Karl Johnson en Caravaggio-vertolker Nigel Terry, die net als de Fassbinder-weduwen en -weduwnaars — denk aan Hanna Schygulla, Barbara Sukowa en Juliane Lorenz — allemaal iets verweesds hebben.
Wat Caravaggio betreft: voor zijn schilderijen schuimde ik kerken in Rome en Napels af. Dat Jarmans caravaggio ook een van mijn favoriete biopics kon worden, heeft te maken met dat vorstelijke gevoel voor verstilling én dynamiek, eenvoud én barok die de film ademt. En dan gewoon in een Londense studio en in plat Engels het levensverhaal van die rauwe, revolutionaire Italiaanse schilder oproepen, met Tilda Swinton als het hoertje dat Maria Magdalena wordt. En waar veel regisseurs in portretten van hun helden (want dat zijn het natuurlijk) nogal eens hoogdravend uit de hoek komen, daar heeft Jarman juist een groot talent voor humor. Ik was het even vergeten, maar wat is wittgenstein een ontzettend geestig portret van de schrijver van de Tractatus Logico-Philosophicus.
“Hello, my name is Ludwig Wittgenstein”, zo begint de film. “Ik ben een wonderkind. En ik ga jullie mijn verhaal vertellen.” Wat volgt is een opvallend inventief portret van een van de grootste filosofen van de twintigste eeuw. Oostenrijk, Engeland en Noorwegen worden niet eens nagebootst in Jarmans Londense studio, Wittgensteins werelden worden gesuggereerd met een kostuum, een lichtval, een geluid. Het is het soort avantgardistische, experimentele cinema die nooit op afstand blijft, omdat ze vol drama zit, en humor, en mooie vondsten. Jarmans films zijn eigenlijk even inventief als Wittgensteins filosofieën. “Je moet soms iets dwaas doen, om intelligent te kunnen zijn.” En zo is ’t maar net.

Belinda van de Graaf

the angelic conversation, caravaggio en wittgenstein zijn op drie afzonderlijke dvd’s verschenen bij Moskwood Media.

Container

Radicale hypnose

Lukas Moodyssons container is een breincocktail waarin Paris Hilton net zoveel betekenis heeft als Saddam Hoessein.

Wat er gebeurd is met Lukas Moodysson? Twee scènes illustreren de weg die de Zweed tot nu toe heeft afgelegd. Twee voetbalscènes, uiteraard. Aan het einde van together (2000) wordt er — letterlijk — een potje communistisch gebald, vrolijk onder de stralende zon, blij, vrij, tevree. Want iedereen is weer in de groep opgenomen. De frustraties zijn de wereld uit. Of er nooit ingekomen. De tweede pot voetbal zit in a hole in my heart (2004) en wordt gespeeld in een doorleefd appartement, met een mini-balletje. Twee mannen tegen één vrouw. Zij heeft Foxy op haar kont staan en moet straks met de billen bloot in een pornofilm. De raaf, een zwijgende zoon, kijkt toe. En tezamen zitten zij met zijn vieren opgesloten in dat appartement, afgesloten van de wereld, ingesloten door elkaars gezelschap.
Tussen die twee films zit lilya-4-ever (2002), in zekere zin het begin van het eenmansleger Moodysson, maar toch nog te poppy, te makkelijk, wel zwart, maar met te veel Rammstein, te conventioneel verhalend, te publieksgericht. Het was tijdens a hole in my heart dat hij het roer definitief omgooide. In een interview met Kristian Lundberg, opgenomen in het dvd-boekje van de film, vertelt Moodysson dat in eerste instantie zijn vierde film een (relatief) grote Amerikaanse productie zou worden: “We zaten aan tafel in Stockholm en maakten uitgebreide plannen, alsof we een oorlog voorbereidden.” In het vliegtuig terug naar Malmö brak er echter iets — wat is niet bekend — en Moodysson besloot plots om nooit meer films te maken, zoals hij ook nooit meer poëzie had geschreven sinds hij de manuscripten, waarvan er enkelen met succes waren uitgegeven in het Zweeds, op zijn zeventiende verbrandde.
Maar dankzij de Voorzienigheid is hij na een paar uur weer opgestaan! Herboren! Doodeenvoudig eigenlijk, zo’n oplossing vinden: gewoon weer bij het begin beginnen. Moodysson werd een professionele amateur, belangeloos op zoek naar de individueelste expressie van de individueelste emotie, een nietsontziende filmmaker die strikt volgens zijn eigen criteria opereert: “Ik voelde me als een klein jongetje toen ik a hole in my heart maakte. Het voelde alsof het mijn eerste film was.”

Tweestromenland
En nu is er dus container (2006). Zijn tweede film. Het is onwaarschijnlijk dat dit werk vaak in de bioscoop te zien zal zijn, want 72 minuten ononderbroken voice-over is niet bepaald een glijdende aanbeveling waar je de horde mee de bioscoop injaagt, zoals ook in Rotterdam bleek, waar de film 181e eindigde in de publieksprijs, net boven Cyrus Frisch. container is dan ook een radicale film. Onmogelijk samen te vatten. Het eenmansleger marcheert maar door en door, tot diep in het hart van een formalistisch Tweestromenland: waarin groezelige zwart-wit beelden, van een dikke man en een Aziatische vrouw die dingen aan het doen zijn; als in een popsong met bijbehorende clip, slechts associatief te verbinden zijn met de — zo heet het ergens in de film — ‘seamingless meaningless flow of conscienceness’; een breincocktail van een verwarde Amerikaanse tuthola, een denkwereld waarin Paris Hilton net zoveel betekenis heeft als Saddam Hoessein…

Moodysson ziet het zo:
een vrouw in een mannenlichaam.
een man in een vrouwenlichaam.
Jezus in Maria’s buik.
Het water breekt.
Het overweldigt mij.
Ik kan de klep niet sluiten.
Mijn hart is gevuld.

Hm. Ikzelf dacht eerder aan:
Schizofreen van de rommel
de koopzieke welvaart ligt op straat
wat moet je verzamelen
als alles naar je staart?

Maar een ieder kan er iets anders van maken. Alles past erin. Deze container bevat een hoofd zonder wereld, een hoofdloze wereld en de wereld in het hoofd. Dump je gedachten maar in de container!
De enige onverbiddelijke voorwaarde? Openstaan voor hypnose. “Diegene die echt in mijn film kan gaan, raakt in een trance. Ik ben hypnotiseur. Ik heb medicijn. Nee, nee, nee, ik heb geen medicijn, ik heb helemaal niets, ik stop hiermee.”
Wat gaat er gebeuren met Lukas Moodysson?

Mike Naafs

container (Lukas Moodysson, Zweden, 2006, 72 minuten, import regio 2, Metrodome Distribution).

Top 10 import dvd’s

the departed
Zou het dan? eindelijk? zijn? gebeurd? Scorsese die een echte Oscar krijgt? Vrouwlief Thelma Schoonmaker verdient er zeker een want tsjak! wat is dit magistrale crime-epos venijnig gesneden. Met een paar smakelijk klinkende extra’s op de schijf: portret van de gangster waar Jack Nicholson zijn performance omheen drapeerde, en docu over de invloed van Little Italy’s crimescene op Scorsese’s werk.

pan’s labyrinth
Als je niet wil wachten tot de Nederlandse première op het Amsterdam Fantastic Film Festival eind volgende maand — en waarom zou je, hij is immers al bijna een jaar oud — kan je Guillermo del Toro’s veel besproken laatste ook gewoon lekker in huis halen. Dit macabere sprookje lijkt het beste te combineren van Del Toro’s virtuoze en persoonlijk getekende Hollywoodspektakel (blade ii, hellboy) en zijn kleine arthousewerk (the devil’s backbone).

performance
Hoera, eindelijk op dvd: de waanzinnige sixties-klassieker van regisseurs Nicholas Roeg en Donald Cammel en editor Frank Mazzola. De honcho’s van Warner dachten een Stones-variant op a hard day’s night te hebben besteld, maar kregen tot hun afschuw een volkomen associatief versteld staaltje psychedelica voorgeschoteld. De beloofde SE bestaat uit een nieuwe docu en het oorspronkelijk filmpje memo from mr. turner, over hoofdpersoon Mick Jagger.

when a woman ascends the stairs
In Japan staat Mikio Naruse bekend als een van de Grote Vier, hier is hij een grote onbekende. Daar komt nu verandering in met deze prachtig verzorgde Criterion-uitgave, en de recente Eureka-box met repast (1951), sound of the mountain (1954) en flowing (1956). Eind 2007 volgt hun tweede Naruse-box.

pier pasolini: volume 1 boxset
Het eerste deel van de pasolini box van Tartan Video is gevuld met het schooiers & pooiers-debuut accatone! (1961), het vierluik rogopag (1962) en love meetings (1964), een docu over de seksuele sixties-moraal. Binnenkort volume 2.

chronos
Cameraman van koyaanisqatsi Ron Fricke maakte zijn eigen prachtige-poëtische-plaatjes-met-new-age-muziek-film over het vergaan van tijd en natuur. Gefilmd in ’time lapse’, het favoriete gereedschap van natuurliefhebbers als Sir Attenborough (ontluikende bloemen) en Trent Reznor (wegrottende dierenlijken). Werd opgevolgd door het bekendere baraka.

salesman
Diep indringende documentaire van cinema vérité grootmeesters Albert en David Maysles uit 1968. Ze volgen vier bijbelverkopers die deur tot deur gaan en alles in de strijd gooien om hun heilige waar te slijten, onder het motto: ‘aanbevolen door de kerk!’ Uitgave in de altijd voortreffelijke Masters of Cinema-reeks.

party and the guests
Niet zo bekend als zijn grote Franse broer leverde de Tsjechische Nouvelle Vague uit de jaren zestig een schat aan intieme en licht absurdistische films. Zoals deze van Jan Nemec uit 1966, een speelse en anarchistische parabel op conformiteit en vrijheid waar de Communistische machthebbers niet om konden lachen.

hellboy animated: sword of storms
Mike Mignola’s beeldverhaal over de bloedrooie hellejongen die elke dag zijn hoorns vijlt om er wat menselijker uit te zien werd al door Guillermo Del Toro omgetoverd in een van de beste stripverfilmingen ooit (volgend jaar deel 2). Nu leent Ron Perlman zijn ironische sigaren- & whiskystem aan een getekende versie, gemaakt onder supervisie van Del Toro en Mignola.

paprika
Anime waarin dromen de wereld van de slaap verlaten en proberen het wakkere leven te veroveren. Overdonderend getekende, nogal luchtige tekenfilm van Satoshi Kon, regisseur van de geliefde millennium actress en tokyo godfathers.

Rik Herder

Deze lijst is samengesteld uit de collectie van Boudisque. Voor meer informatie: boudisque.nl

KEANE
Lodge Kerrigan
William Keane is niet goed in zijn hoofd, dat kun je zien. Zijn blik is schichtig, soms angstig. Hij praat tegen zichzelf, meestal mompelend maar soms met een harde uithaal. Dan is hij de gek in de stad die je zogenaamd niet ziet. Maar Keane is niet zo ver heen dat hij ons niet meer doorheeft — als hij midden in een volle bus in huilen dreigt uit te barsten, kijkt hij eerst verschrikt om zich heen en slikt dan snel zijn verdriet weg. Hij staat nog met beide benen in de gewone wereld, zoekt naar werk en heeft seks op het toilet van een nachtclub. Maar hij slaapt ook langs de snelweg, en koop jurkjes voor een dochter die er niet (meer) is.
Wat keane echt ondragelijk wrang en wreed maakt, is dat deze man niet alleen geestesziek is, maar ook zijn dochter is kwijtgeraakt. Uit het oog verloren op een druk station en nooit meer teruggezien. ‘Heeft u mijn dochter gezien? Ze is hier op 12 september ontvoerd’, vraagt hij wildvreemden op het enorme Port Authority busstation in New York. Deze allereerste scène geeft je direct al een stomp in je maag en/of brok in je keel die niet meer weggaat.
Lodge Kerrigan maakte de afgelopen tien jaar drie verpletterende mentale horrorfilms. Net als in clean, shaven (1994) zoekt een radeloze vader naar zijn kind, en net als in claire dolan (1998) is de verschrikkelijke grote stad misschien wel de echte boosdoener. Opnieuw wist hij zijn hoofdrolspeler naar een monumentale prestatie te begeleiden. Damien Lewis, de rossige Brit uit ‘Band of brothers’, is onvergetelijk hartverscheurend. Kerrigan volbracht keane in acht luttele weken, nadat zijn net afgemonteerde film in god’s hands de prullenbak in moest door problemen met het negatief. Zijn films zijn zelden te zien. Blijkbaar zijn ze te meedogenloos voor het filmhuis — zelfs het Filmfestival Rotterdam vertoonde keane slechts schoorvoetend op de Holland Festival-dependance. Net als de gebroeders Dardennes bekijkt Kerrigan zijn personages glashard, maar vol mededogen. Zijn camera zit ze dicht op de huid, en isoleert ze in een kader radicaal van hun omgeving. Dat maakt keane bijna niet om aan te zien zo pijnlijk, droevig en echt.
Rik Herder
Te koop op dvd (import, Soda Pictures)

BROTHERS OF THE HEAD
Keith Fulton, Louis Pepe
Hoewel waarschijnlijk geen ander land het fenomeen hype meer omarmt dan de Britten, moet ik toegeven dat aanprijzingen als ‘one of the best British films in years’ in het geval van brothers of the head (2005) toch zeer nieuwsgierig maakten. Immers, de film is het speelfilmdebuut van Keith Fulton en Louis Pepe. Deze floeperds maakten eerder twee opmerkelijke documentaires over hun grote voorbeeld Terry Gilliam: the hamster factor and other tales of twelve monkeys (1997) en lost in la mancha (2002). Met name laatstgenoemde was een onthullend portret van een filmmaker in crisis. Fulton en Pepe lieten zien hoe Gilliams poging Don Quichot te verfilmen verzandde in een mislukking van een hallucinant kaliber.
Hallucinant is ook brothers of the head, waarbij het duo laat zien hun pappenheimers te kennen. Het betreft dit keer een adaptatie van sf-schrijver Brian Aldiss (a.i.), het script werd geschreven door Tony Grisoni die eerder Hunter S. Thompsons boek fear and loathing in las vegas kraakte. Als je die invloeden en voorbeelden optelt, kun je niet anders dan een brok non-conformistische cinema verwachten. brothers of the head vertelt het verhaal van de Siamese tweeling Tom en Barry Howes, wiens magen aan elkaar vergroeid zijn. Ze groeien op op een eenzaam eiland en zien nooit mensen, totdat een manager ze meeneemt om ze te exploiteren als de nieuwste sensationele punkrockband. Terwijl ze in een soort commune oefenen en een plaat opnemen, eisen drugsgebruik en relationele crises hun tol en raken de twee steeds meer van elkaar vervreemd.
Dit portret van de Britse rockscene van de jaren zeventig heeft de vorm van een mockumentary, maar kruipt toch onder de huid door de bizarre combinatie van psychologisch drama, gastoptredens van filmmakers en nachtmerrie-achtige tripscènes. En met een briljant slotbeeld betuigen Fulton en Pepe nog even eer aan Donald Cammells performance, ook al zo’n film die je een aangenaam jeukende cortex bezorgt en stijf staat van de ambivalentie. brothers of the head is een fascinerend en intens debuut van twee mannen waar we hopelijk nog veel van gaan horen.
Mike Lebbing
Te koop op dvd (Tartan, import)

EDEN
Michael Hofmann
Gregor (Josef Ostendorf) is een licht stotterende topkok die zichzelf omschrijft als ‘137 kilo die enkel wil koken en eten’. Nou vooruit, als hij niet kookt of eet, kijkt hij ook nog graag naar vrouwen. Serveersters om precies te zijn. Zo komt hij op een terrasje in contact met de mooie Eden, die moeder blijkt van een vijfjarig geestelijk gehandicapt meisje met staartjes. Als Gregor voor haar verjaardag een taart bakt van chocolade die niet hemels maar paradijselijk smaakt, beweert Eden daar niet alleen klaar van te komen, nee; het levert haar zelfs een dúbbel orgasme op. Van dat moment af is Eden dan ook om de haverklap te vinden in de keuken van Gregor, die meester blijkt te zijn in de ‘cucina erotica’. In hoeverre de op het oog platonische relatie tussen de belle en het culinaire beest wordt geconsumeerd, laat schrijver/regisseur Michael Hofmann over aan de fantasie van de hongerige kijker. De erotische eetwaar van de verzorger van de innerlijke mens heeft in elk geval een revitaliserend effect op de relatie tussen Eden en haar op de buitenkant gerichte machoman Xaver (Devid Striesow). Zozeer zelfs, dat Eden, die onvruchtbaar is na de geboorte van haar dochter, opnieuw zwanger raakt. Maar terwijl Gregor geobsedeerd raakt door zijn muze, ervaart Xaver Gregor in toenemende mate als een bedreiging. Als daar geen gedonder van komt!
Subtiliteit is niet het handelsmerk van schrijver/regisseur Hofmann, die zijn kolderieke vertelling overigens wel in een ingehouden tragikomische toon verpakte. Zijn interesse voor de kookkunst dankt hij waarschijnlijk aan zijn opleidingstijd in Frankrijk. Maar erg diep gaat deze lichtverteerbare eetfilm niet. Vooral de karakters, die even doorzichtig blijken als de etalage-achtige beelden van het verafgode voedsel, blijven daarvoor te eendimensionaal. De (bijna) altijd vriendelijk glimlachende Eden en de (bijna) altijd onderzoekend kijkende Gregor gaan je na een tijdje vanzelf de keel uithangen. Dat weerhield de consumenten van het Filmfestival Rotterdam er vorig jaar echter niet van om dit tussendoortje naar de publieksprijs te stemmen.
Karin Wolfs
Te koop op dvd (Homescreen)

Ook op dvd

saint-martyrs des damnés
Na twee voorstellingen op het Amsterdam Fantastic Film Festival 2006 is deze indrukwekkende fantasyfilm van Canadees Robin Aubert nu eindelijk voor een groter Nederlands publiek toegankelijk. Weliswaar op dvd, maar toch, dit fabelachtig gefotografeerde curiosum mag toch om meerdere redenen een droomdebuut genoemd worden. Auberts eersteling is namelijk een werk dat in de traditie staat van een filmer als David Lynch. Hier regeert de droom, of zo u wilt, de nachtmerrie.
Het fundament van de Frans gesproken film is de zoektocht van sensatiejournalist Flavien naar een sappig verhaal in een afgelegen dorpje, waar mensen aan de lopende band verdwijnen. Al snel is zijn fotograaf spoorloos en moet hij voor zijn leven vrezen. Aubert strooit kwistig met vragen die niet beantwoord worden. Is Flavien in een parallelle dimensie beland, is hij zwaar overspannen, of is hij op het spoor van een geniale wetenschapper die een serum naar onsterfelijkheid ontwikkelt? Aubert houdt de kijker lang in het ongewisse en vergeet zijn surrealisme niet af te wisselen met gortdroge humor, en ook een fantastisch vormgegeven vrijpartij. Een romantische genrefilmer, die mag blijven.
Mike Lebbing
Te koop en te huur op dvd (De Filmfreak)

yi yi
Cannes-regieprijswinnaar yi yi (2000) is een subtiel en meeslepend portret van drie generaties Taiwanezen. Als vader NJ, werkzaam in de elektronicabusiness, per toeval zijn oude jeugdliefde ontmoet, borrelen onvermijdelijk de vragen over het Hoe en Waarom van zijn leven op. In een kleine drie uur — die aanvoelen als anderhalf — raakt yi yi (ook bekend onder de Engelse titel a one and a two) aan alle grote thema’s van het leven — liefde, dood, eenzaamheid, kinderen — maar doet dat vederlicht.
Schrijver regisseur Edward Yang — nu samen met Jackie Chan bezig met een dure animatiefilm — heeft een haarscherp oog voor het alledaagse waarin zich het echte leven afspeelt. Distributeur DFW brengt yi yi uit op haar nieuwe label Essential Cinema, een willekeurige verzamelbak van oud, nieuw en klassiek. Daarmee komt hij binnen handbereik voor kijkers die de Criterion-editie van deze wonderschone film te duur vinden. Keerzijde is wel dat deze schijf beeldvullend is — en dat is een hoge prijs.
Rik Herder
Te koop op dvd (DFW)

awesome! i fucking shot that
Een half uur durende docu over een BBQ-wedstrijd — zoiets kan alleen bij de Beastie Boys, de blanke schreeuwrappers uit New York. Plastic beats uit achterhaalde drumcomputers, dikke jaren zeventig snorren (in nde clip ‘Sabotage!’), zelf ontworpen trainingspakken — alles wat de Beasties deden was op slag hip. Zelfs het feit dat ze alle drie niet echt kunnen rappen wisten ze altijd goed te maskeren — met catchy hooks, vette geluiden en een hoop lol.
Beastie MCA (Adam Yauch, aka Nathaniel Hörnblowér) leek het wel leuk om 50 Hi8 cameraatjes uit te delen aan het publiek in Madison Square Garden en die tot een concertfilm samen te ballen. Lollig idee. Veel grijzige homevideobeelden dus, supersnel door elkaar gesneden, met af en toe een geinige effectfilter erover heen. Best leuke film. Maar voor de voormalige stijliconen is dat verdomd mager. Ze zijn oud geworden, een beetje hees ook en stram, en zeker niet meer trendsettend. Wie echt cool zoekt, kan beter terecht bij de magistrale concert-dvd van animatieband Gorillaz. Heb je gelijk ook echte muziek.
Rik Herder
Te koop op dvd (RCV)