Redactioneel – 27 februari 2014

‘Present shock’ noemt de Amerikaanse mediatheoreticus Douglas Rushkoff het in zijn nieuwste, gelijknamige boek. De schok dat door ’tegenwoordig’ alles tegelijkertijd lijkt te gebeuren. Of zoals hij het ook noemt: ‘presentisme’.
Het is weer eens iets anders dan de ‘Desert of the Real’.
Op weg terug naar huis van een Filmkrantlive-inleiding bij de film 12 Years a Slave van Steve McQueen in de nieuwe Movies-bioscoop in Dordrecht gebeurde mij iets vergelijkbaars. Terwijl ik in gedachten nog bij het publiek in de uitverkochte zaal was, dat nu wel net zou zien hoe Solomon Northup in ketenen wakker werd, sprong ik een lege trein in waar een jongen op zijn laptop een film zat te kijken. Beeldschermen zuigen je blik op, dus ik kon het niet laten om even te spieken wat hij precies zat te kijken. En dat was, tot mijn schrik of mijn vreugde, precies die film. Ander scherm. Dezelfde beelden.
Ik deelde mijn Droste-moment via Facebook. Want dat doe je tegenwoordig in de trein. Je verdubbelt de ervaring door hem te delen. Al heeft het ook vaak iets van de eindeloze verdunningen uit de homeopathie. Het is nog maar de vraag waar die ene werkzame molecuul terechtkomt.
In dit geval bij David Deprez, programmeur van Lumière in Maastricht die binnen een minuut een linkje postte naar een toespraak die regisseur Steven Soderbergh hield ter gelegenheid van het 56ste San Francisco International Film Festival, alweer bijna een jaar geleden.
Waardoor het verleden alsnog even kwam spoken in het heden.
Soderbergh vertelt in zijn ‘State of the Cinema’ hoe hij tijdens een vliegreis zag dat een medepassagier op zijn iPad een compilatie van verschillende actiescènes zat te bekijken. Geen films, maar ‘vijfeneenhalf uur mayhem porn.’
Het doet hem nog iets anders realiseren, namelijk dat die ‘present shock’ hem ontdoet van iets waar hij behoefte aan heeft om die beelden te kunnen duiden. Een verhaal.
In hetzelfde weekend waarin dit gebeurde werd er in de krant en op sociale media gediscussieerd over iets wat filosoof Alain de Botton had samengevat als: "Kiev is in flames and I don’t care." Dat is namelijk volgens hem het gevolg van dat presentisme. Er is van alles aan de hand, we zien het, en zijn er zo getuige van, maar in hoeverre zijn we door onze ogen ook medeplichtig?
Dat is ook de vraag die 12 Years a Slave stelt. Steve McQueen maakte in plaats van een film een cinematische ervaringsmachine. Wij zijn de slaaf die met zijn kop in een strop op zijn tenen in de modder staat te balanceren. Want het zijn beelden die duren. En we kunnen niet wegkijken. Het is ‘present shock’ die doet wakker schrikken.

Dana Linssen | twitter @danalinssen