Prénom Carmen

Terug naar Chaplin en de zwijgende film

Prénom Carmen

De eerste van de drie Carmen-films die in roulatie komen word deze maand uitgebracht. Het is tevens de film die het minst met de bestaande opera Carmen te maken heeft: hij is geen verfilming van het muziekstuk, maar concentreert zich op de functie van geluid en muziek in de cinematografie.

“Iedereen kent Carmen. Maar alleen haar voornaam. Dat wat aan haar naam voorafgaat en zelfs daar weer voor. Is het de muziek?” Jean-Luc Godard schijnt zich als doel te hebben de mogelijkheden van film opnieuw te onderzoeken. In Sauve qui peut (la vie) werd de beweging in de film geanalyseerd, in Passion was het licht aan de beurt en in Prénom Carmen het geluid. Prénom Carmen kreeg de Gouden Leeuw in Venetië ’83.

In Prénom Carmen heeft Godard alle regels die voor de geluidsfilm gelden overboord gegooid. Zijn vertrekpunt is het moment dat de (zwijgende) film overstapte op de geluidsfilm. Vanaf dat moment heeft men gestreefd naar het zo naturalistisch mogelijk weergeven van het geluid: met de lippen synchrone woorden, verstaanbare dialogen enzovoorts. Om de handeling en de sfeer te benadrukken werden effectgeluiden en filmmuziek toegevoegd. De geluidstechniek werd steeds ingewikkelder en gecompliceerder zodat tegenwoordig een beetje film een geluidsband heeft die gemixt is uit twintig of meer sporen en het liefst opgenomen is op Dolby Stereo.

Godard daarentegen heeft voor Prénom Carmen slechts twee sporen genomen en dat is voor onze verwende oren een vreemde ervaring. De geluiden zijn nauwelijks in niveau onderverdeeld waardoor de stadsgeluiden even nadrukkelijk zijn als de dialoog, die tegelijkertijd gevoerd wordt.

In Prénom Carmen heeft ook de muziek een belangrijke plaats. Tussen de scènes worden delen van kwartetten van Ludwig von Beethoven gespeeld. De muziek is echter niet alleen op de geluidsband aanwezig, elke gespeelde noot zie je door de musici uitgevoerd worden: de muziek is lijfelijk aanwezig, zoals elk geluid zichtbaar aanwezig is. Het geluid van de golven wordt begeleid door lange shots van de zee.

Ondanks dat de nieuwste film van Godard een essay is over filmgeluid valt er bij het zien van de film nog zeer veel te genieten. In Prénom Carmen heeft de filmer de ervaring van zijn voorgaande films over beweging en geluid gebruikt om een oogstrelend beeldverhaal te maken. Ik heb de indruk dat de film zonder geluid ook tot zijn recht komt, vooral omdat Godard, volgens zijn zeggen, een zwijgende film heeft gemaakt, net zoals Chaplin meer dan een halve eeuw geleden. Uit het advies ‘men zou de ogen moeten sluiten en niet meer open doen’ dat bij het begin van de film gegeven wordt, maak ik op dat alleen de geluidsband me ook een Prénom Carmen zou voorschotelen, die hoogstwaarschijnlijk totaal anders zou zijn dan welke ik gezien heb. Het is spijtig dat ik de Franse taal onvoldoende beheers om ook deze kant van Prénom Carmen te beleven.

ALETTA VELD