Op ooghoogte #8

Filmmaker/journalist Mark Cousins (The Story of Film) reist door de wereld van de film en ontdekt onverwachte dwarsverbanden in het immense beeldenarchief in zijn hoofd.

Dat is nog eens een vakantiekiekje! We bevinden ons op de Taj Mahal in India, in 1977. De drie mannen op de voorgrond zijn de 65 jaar oude Michelangelo Antonioni, die recentelijk The Passenger heeft gemaakt, de 67-jarige Akira Kurosawa, die net Dersu uzala heeft uitgebracht en de 56-jarige Satyajit Ray, van wie The Chess Players eerder dat jaar is uitgekomen. Een Italiaan, een Japanner en een Bengaalse filmmaker, die in de drie decennia daarvoor het gezicht van de art cinema hebben helpen definiëren, en die op z’n hoogtepunt hebben gebracht, en nu op dezelfde plek en hetzelfde moment bijeen zijn.
Alle drie waren ze geïnteresseerd in plaatsen en momenten. Bij Ray kun je alles in een moment overzien, vandaar dat de huizen in zijn films, als een microkosmos, zoveel weerspiegelen. Antonioni liet ons momenten in detail zien, aan het einde van L’eclisse bijvoorbeeld. Hij ontdekt dat hoe dichterbij je kwam, dat niet per se veel bijdroeg — zoals Ray dacht — maar dat het moment verwaait, in fragmenten uiteen valt. Met dit pointillisme kwam hij veel dichter bij een van de grote films die een moment analyseert, namelijk Kurosawa’s Rashomon. Die film is beroemd om de manier waarop hij laat zien dat mensen, zelfs als ze op hetzelfde moment op dezelfde plaats zijn, niet noodzakelijkerwijs hetzelfde gewaarworden.
Hou die gedachte nu even vast en kijk weer naar die foto van de drie Titanen, een beeld even machtig als wanneer Charles Dickens, Mark Twain en Edith Wharton naast elkaar hadden gestaan. Beleven Antonioni, Kurosawa en Ray hetzelfde moment? Als je deze scène zou regisseren en je zou willen laten zien hoe verschillend, hoe uiteenlopend ze zijn, dan zou je de een misschien vragen om zijn handen in zijn zakken te stoppen, de ander om zijn armen over elkaar te doen en de derde om zijn handen op zijn rug te houden. En je zou ze kunnen vragen naar verschillende dingen te kijken — het tafereel beneden, de camera, het landschap in de verte — en op verschillende manieren: betrokken, vanachter een zonnebril, een beetje verveeld. Als je meer van de beeldcomposities bent, dan zou je ze zo kunnen opstellen dat hun hoofden de koepels van de Taj spiegelen — een drietal koepels, betrouwbaar als marmer.

Mark Cousins | twitter @markcousinsfilm