De geruchtenmachine – 22 november 2016

Krakkemikkig
De benoeming van Rutger Wolfson tot interim-directeur van het filmfestival in Rotterdam wordt in de filmwereld gezien als een zwaktebod. Dat het festival na een half jaar zoeken na het vertrek van Sandra den Hamer een bestuurslid bombardeert tot tijdelijke directeur, die door het directeurschap van de Vleeshal in Middelburg ook nog eens weinig tijd heeft, maakt een krakkemikkige indruk. Hoe heeft het zover kunnen komen? Het filmfestival Rotterdam wil er niets over zeggen, maar in de filmwereld circuleren allerlei geruchten. Een hardnekkig gerucht wil dat internationale kandidaten afhaakten toen ze hoorden dat ze niets mochten veranderen in de festivalorganisatie. Als het waar is, zegt het veel over de macht van de vijf festivalprogrammeurs, die geen behoefte hebben aan een sterke directeur, omdat ze nu hun eigen gang kunnen gaan. Een ander gerucht wil dat er nauwelijks serieus is gezocht. Nederlanders die de internationale filmwereld goed kennen, verbazen zich erover dat het festivalbestuur hen niet benaderde voor tips over kandidaten. Wie speelde welk spelletje in het Kremlin aan de Maas?

Nog niet overleden
Rob Houwer is de grote afwezige in ‘Allemaal Film’, de onvolprezen negendelige serie over de geschiedenis van de Nederlandse film. Jan en alleman blikt er met Jeroen Krabbé in terug op het naoorlogse filmverleden, maar de producent van Paul Verhoeven-successen als turks fuit en soldaat van oranje horen we niet. Waarom ontbreekt Houwer? Heeft het te maken met zijn reputatie van nukkigste man in de Nederlandse filmwereld? "Ik wil nog niet worden ingeblikt", verklaart Houwer zijn afwezigheid. "Meedoen voelt voor mij alsof ik overleden ben. Als een necrologie. Daar ben ik niet aan toe, want ik heb vijftien projecten op stapel staan. Gisteren nog heb ik met Paul (Verhoeven, red) rond de tafel gezeten voor een groot internationaal project. Nee, de titel zeg ik niet." Zo kennen we Houwer: altijd op weg naar de volgende filmhit, hoewel zijn laatste succesfilm de kleine blonde dood van vijftien jaar geleden dateert. Valt zijn afwezigheid in ‘Allemaal Film’ niet beter te verklaren uit kinnesinne? "Absoluut niet", bezweert Houwer. "Anders had ik toch geen filmfragmenten afgestaan? Nogmaals: ik wil nog niet worden ingeblikt. Dat is alles. Weet je trouwens dat ik aanvankelijk zwartboek zou produceren? Door ziekte van mij ging het niet door." Jammer? "Ik ken het echte budget van zwartboek en vraag me af of producent San Fu Maltha uit de kosten is."

Prachtige beeldhouwers
De canon van de Nederlandse film viel op zijn zachtst gezegd niet bij iedereen in goede aarde. Het ontbreken van de Oscarwinnaars de aanslag, antonia en karakter, het passeren van Frans Weisz en Wim Verstappen en Pim de la Parra en het rare getal van zestien films schoten velen in het verkeerde keelgat. De voorzitter van de canoncommissie Jeltje van Nieuwenhoven is niet verbaasd. "Natuurlijk zijn mensen teleurgesteld die er niet in staan. Dat snap ik ook wel. We hebben ons dat heel goed gerealiseerd. Maar ik sta nog helemaal achter onze keuzes. De canon is een mooie doorsnede van onze filmgeschiedenis. Natuurlijk kun je over keuzes discussiëren. Dat is bij iedere canon het geval. Ik zeg niet dat dit de definitieve canon is. Best mogelijk dat in de toekomst films worden toegevoegd." Of Nederland aan een canonziekte lijdt? Van Nieuwenhoven: "Ik vind het niet erg dat er veel canons worden gemaakt. Het is een goede manier om over zaken te praten. Ik kan me nog wel meer canons voorstellen. Bijvoorbeeld van onze beeldhouwkunst. We hebben prachtige beeldhouwers en dat mag best meer onder de aandacht komen." Of Van Nieuwenhoven dan ook weer beschikbaar is? "Ik vind dat anderen ook de kans moeten krijgen."

Ondersneeuwen
Het kruit is in de publiciteit al verschoten op het moment dat op het Nederlands filmfestival over de canon van de Nederlandse films wordt gedebatteerd. Waarom presenteerde het Nederlands Filmfestival de canon twee weken vóór het festival? Was het publicitair niet handiger om dat op het festival te doen? Festivaldirecteur Doreen Bonenkamp vindt van niet. "Er gebeurt zoveel op het festival dat we bang waren dat de canon zou ondersneeuwen. Daarom presenteerden we hem eerder. Ik ben tevreden over de beslissing, want de canon heeft veel aandacht gekregen. Ik denk dat iedereen nu ook wel weet dat wij alle films uit de canon vertonen."

Boos
Jos de Putters het is een schone dag geweest is een van de vier documentaires in de canon van de Nederlandse film. Het kan verkeren, want in 1993 trok de jury van het Nederlands Filmfestival de neus op voor de documentaire. De film, die voor de juryneuzen misschien teveel naar het platteland rook, werd volledig genegeerd. Zelfs een nominatie voor het Gouden Kalf zat er niet in. Pikant detail: in de jury zat Jeltje van Nieuwenhoven, die veertien jaar later voorzitter is van de canoncommisie. Blijkbaar is zij van mening veranderd over het is een schone dag geweest. Of Van Nieuwenhoven zich 1993 herinnert? "Ik ben stomverbaasd. U verwacht van mij toch niet dat ik over juryberaadslagingen uit de school klap? Ik kan u wel zeggen dat het bij jury’s niet om individuele oordelen gaat, maar om meerderheden. Waar wilt u eigenlijk heen? Ik vind het is een schone dag geweest een prachtige documentaire." Waarom deze prachtige documentaire in 1993 dan toch werd genegeerd? "Nu word ik boos, want ik heb u net uitgelegd hoe het zit. Moet ik het blijven herhalen? In jury’s gaat het niet om individuele, maar gezamenlijke oordelen." Bedoelt van Nieuwenhoven dat zij de film had willen bekronen, maar andere juryleden niet? "U kunt nog lang doorgaan, maar ik heb te lang in de politiek gezeten om erin te trappen."

Gestrande speedboot
Aan een snelle boot doet de verfilming van Tommy Wieringa’s succesvolle roman Joe Speedboot niet denken. Het project ligt stil, nadat Wieringa bezwaar maakte tegen het scenario. Hij is ontevreden over de bewerking van zijn boek en verbiedt verfilming. Producent IJswater Films, dat een getekende optieovereenkomst zegt te hebben, heeft Wieringa voor de rechter gedaagd. Marc Bary van IJswater Films vindt het conflict verschrikkelijk. "Ik heb zoiets nog nooit meegemaakt, terwijl wij meer boekverfilmingen hebben gedaan. We hebben twee jaar in het project geïnvesteerd. Er ligt een prachtig scenario, dat niet ver van het boek afstaat. Ook de financiering is rond. We kunnen gaan draaien, maar eerst moet dit worden opgelost." Bary hoopt dat beiden er alsnog uitkomen. "Ik heb Tommy even gesproken in Vlissingen op het Filmfestival by the sea, waar toevallig een bijeenkomst was over boekverfilmingen. We zijn geen vijanden. Ik zou het goed vinden als de rechter ons rond de tafel zet." Wieringa wil "in dit stadium" niets zeggen over het conflict. "Ik ben van nature meedeelzaam, maar nu even niet, want de belangen zijn groot." Naar verwachting doet de rechter eind september uitspraak.

Veelvraat
Rupsje nooitgenoeg lijkt zijn intrek te hebben genomen bij de Volkskrant. Dat film prioriteit heeft bij de krant uit zich in de overname van programmakranten van filmfestivals. Na tientallen jaren de programmakrant van het filmfestival in Rotterdam te hebben gemaakt, doet de Volkskrant dat nu ook voor het Nederlands Filmfestival en IDFA. Daarmee is de krant mediapartner van de drie grote Nederlandse filmfestivals. Bij het Nederlands Filmfestival vloog het in het Algemeen Dagblad opgegane Utrechts Nieuwsblad eruit, en IDFA stuurde haar mediapartners Vrij Nederland en Het Parool de deur uit. Hoe verstandig is het van de drie festivals om zich alle aan de Volkskrant te verbinden? Hoe bijzonder is een programmakrant van de Volkskrant nog als de krant zich aan meerdere festivals bindt? Manager sponsoring Hester Barkey Wolf van het filmfestival Rotterdam ziet geen probleem. "Wij hebben zo’n lange relatie met de Volkskrant, dat we onvergelijkbaar zijn met de andere festivals. De Volkskrant heeft het met ons besproken en wij zien geen probleem. Onze positie blijft uniek. De andere festivals versterken de vloot, maar wij blijven het vlaggenschip." Bij de Volkskrant was niemand bereikbaar voor commentaar.

Thuisvoelen
Opvallend succesvol timmert film- en dvd-distributeur Filmfreak aan de weg. Het bedrijf had deze zomer een onverwachte hit in de filmtheaters met de inktzwarte komedie adam’s apples van de Deen Anders Thomas Jensen, maar doet het ook op dvd-gebied uitstekend. Naast het uitbrengen van dvd’s op het eigen label verzorgt Filmfreak ook steeds vaker de uitbreng van dvd’s van andere distributeurs. Het brengt de films van de buitenlandse labels Maelström, Mushi Mushi en Donut op de Nederlandse markt, maar doet ook de dvd-uitbreng voor IDFA (IDFA’s Delicatessen), het Filmfestival Rotterdam (Tiger Award films) en Contact Film. U moet denken aan films als china blue, checkpoint, glue, 25 watts, the wayward cloud, vengo en recent een Jia Zhangke-box met vier films, waaronder het meesterlijke platform en the world. Joop Verdenius van Filmfreak verklaart de opmars simpelweg uit hard werken. "Distributeurs voelen zich thuis bij ons, omdat wij het serieus aanpakken. Wij hebben een goed netwerk van kleine gespecialiseerde winkels, maar veel van onze dvd’s liggen ook bij de Bijenkorf en de Free Record Shop." Hoe groot de Filmfreak kan worden? "Ik weet het niet, want er is een enorme toevloed van arthouseproducten, maar je moet onze omvang niet overdrijven. Er gaan jaarlijks enige honderdduizenden dvd’s van ons over de toonbank, maar dat is evenveel als één succesvolle Hollywoodfilm." Niet alles wil Verdenius uitbrengen. "Films moeten bij onze signatuur passen." Wat dat signatuur is? "Geen mainstream, maar ook niet alleen maar verantwoorde artfilms. Het komt er eigenlijk op neer dat wij het zelf interessant moeten vinden."

adam’s apples

Wringende schoen
Fiasco of succes? Voor Cinemanet, de club van Kees Ryninks die de Nederlandse filmtheaters geschikt wil maken voor het digitale tijdperk, is het de komende tijd erop of eronder. Het leek twee jaar geleden een goed idee om filmtheaters gezamenlijk digitale vertoningsapparatuur te laten kopen, zodat met één grote klap ieder theater klaar is voor de toekomst, maar er doemden veel beren op. Heeft u wel eens geprobeerd alle Nederlandse filmtheaters op één lijn te krijgen? Het ene theater vond het moment te vroeg, een ander de apparatuur te duur en weer een ander had er geen zin in. Uiteindelijk schaarden een stuk of twintig theaters zich achter het initiatief, waarna het tweede probleem opdook: zijn er voldoende digitale films? Zonder medewerking van distributeurs geen digitale films, dus moeten zij ook meedoen in de NV die voor de aanschaf moet worden opgericht. Er daar wringt de schoen, zegt directeur Jan van Putten van de Verkadefabriek in Den Bosch. "Wij willen als filmtheaters de garantie dat distributeurs meedoen en genoeg digitale films leveren. Uiterlijk half oktober willen we uitsluitsel. Als distributeurs niet leveren, hebben we niets aan onze apparatuur." Van Putten is er niet gerust op. "Ik denk dat Cinemanet de bereidheid van distributeurs heeft overschat. Sommigen weigeren uit principe mee te doen en andere vinden het te duur. Het is een bottleneck."

Hartzeer
In de Balie spelen zich altijd verhitte discussies af tijdens IDFA, maar dit jaar zal er tijdens het documentairefestival geen debat plaatsvinden. Door de renovatie van de City-bioscoop moet IDFA het Leidseplein verlaten. Het festival verhuist naar de twee bioscopen rond het Rembrandtplein: Tuschinski en De Munt. Daarbij zal vooral Tuschinski voor de sfeer moeten zorgen, want die bioscoop wordt helemaal gebruikt door IDFA en van de Munt alleen de bovenverdieping. Beneden draaien in de Munt tijdens het festival gewoon reguliere bioscoopfilms. Het legendarische Cineac, tegenwoordig restaurant en club — dj Tiësto is een van de eigenaren — wordt het festivalcafé. De debatten worden gehouden in het Compagnietheater, Arti et Amicitiae wordt de locatie voor de handel in films (Docs for sale) en in het Atrium komen de ontvangstbalies voor gasten en pers. Het IDFA verlaat City met pijn in het hart, zegt woordvoerder Laura van Halsema. "We hebben er twaalf jaar gezeten. Er is in die tijd zoveel gebeurd." Of het festival na de City-renovatie terugkeert? "Dat is twijfelachtig, want de bioscoop krijgt minder zalen, zodat wij er niet genoeg ruimte meer hebben."

Onemanband Frans Bromet
Frans Bromet begint onder de naam Studio Bromet een opleidingsinstituut. De man die met programma’s als ‘Buren’, ‘De verbouwing’ en ‘Alles te koop’ van zeurderig doorvragen zijn handelsmerk maakte, vindt het tijd voor het overdragen van zijn kennis. "Op opleidingen als de Filmacademie leer je niet wat je bij mij leert. Ik leid mensen niet op in verschillende disciplines, maar in alles tegelijk. Ik wil dat mensen in hun eentje een programma kunnen maken. Onemanband-projecten passen beter in deze tijd dan de ouderwetse werkwijze, waarin iedereen een aspect doet. Al is het maar omdat het veel goedkoper is." Voorlopig biedt Studio Bromet drie vijfdaagse cursussen in oplopend niveau. De kosten variëren van negenhonderd tot negentienhonderd euro per cursus. Geld is niet de reden achter het initiatief, stelt Bromet. "Het is een hoop gedoe, ik word er niet rijk van en haal er geen speciale dingen uit." Waarom dan toch Studio Bromet? "Je kunt het geloven of niet, maar ik vind het belangrijk voor de filmcultuur dat ik mijn werkwijze overdraag."

Mediawijsheid
Hoe mediawijs bent u? Het woord kenden we niet, maar dat gaat veranderen. Minister Plasterk kondigt in de miljoenennota aan dat in 2008 een netwerk moet zijn opgestart van "organisaties die zich bezighouden met mediawijsheid." Het doel is "meer samenhang te brengen in het beleid en de activiteiten op het gebied van mediawijsheid." De Raad voor Cultuur vond dat woord twee jaar geleden uit toen hij een begrip zocht dat meer omvatte dan media-educatie, want dat slaat alleen op kinderen. Mediawijsheid gaat ook over volwassenen. Zet u schrap voor de definitie: mediawijs is "het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld." Die kennis bezitten wij zomaar niet, maar gelukkig komen door Plasterk gesteunde mediawijze organisaties ons helpen. Overdreven bemoeizucht? Directeur Wim Bekkers van Kijkwijzer — dat niet bij de mediawijze clubs hoort omdat zij niet opvoedt maar alleen wenselijke leeftijden plakt op films, dvd’s en games — vindt de aandacht typerend voor dit kabinet. "Het bestaat uit drie partijen die het vaak over normen en waarden hebben. Dat vind je terug in het mediabeleid. Wij willen overigens best meepraten in het aangekondigde netwerk, maar zijn nog niet uitgenodigd."