Little Women

Greta Gerwig, ‘Great American Director’ in de dop, verfilmde Little Women (Onder moeders vleugels), de klassieke roman over vier zusjes die opgroeien ten tijde van de Amerikaanse Burgeroorlog. Ondanks hun vele beproevingen is de toon van de film nadrukkelijk optimistisch.

Voor de zevende keer werd Louisa May Alcotts klassieke roman Little Women verfilmd, ditmaal door Greta Gerwig, de 36-jarige filmmaker die sinds haar debuut Lady Bird (2017) hier en daar welwillend de nieuwe ‘Great American Director’ wordt genoemd.

De vrouwen-in-wording uit de titel zijn de zusjes Jo, Amy, Beth en Meg March, die opgroeien in Massachusetts, terwijl hun vader in de Burgeroorlog vecht. Gerwig maakte de radicale keuze om het verhaal, dat tot de bekendste van de Amerikaanse literatuur behoort, in stukken te snijden en in niet-chronologische volgorde op te dienen. We beginnen dan ook in 1868, in New York, waar Jo (Saoirse Ronan) lesgeeft en een carrière als schrijver van de grond probeert te krijgen. Via flashbacks kijken we terug op haar jeugd, die werd getekend door armoede, maar ook door haar warme band met haar zussen, moeder en rijke buurjongen Laurie.

Gerwig maakte van Little Women een ontegenzeggelijk weelderige film, gemaakt met aandacht, visie en smaak. Het is een film die zowel uitgesproken als ingetogen is, zowel romantisch als aards. Die romantiek betreft daarbij niet eens zozeer de liefde, maar veeleer kunstenaarschap, ambitie, vriendschap, familiebanden, altruïsme en emancipatie. In Little Women is iedereen lief voor elkaar.

Twee paden
Toch is Little Women in wezen een verhaal over beproevingen, zoals de verantwoordelijkheden die horen bij volwassen zijn, de beperkte keuzemogelijkheden voor vrouwen en (financiële) afhankelijkheid. Op twee momenten in Little Women wordt de zusjes March uitgelegd wat hun opties zijn. Hun rijke, ijskoude tante (Meryl Streep) zegt spottend dat er maar twee paden uit de armoede leiden: trouwen met een rijke man of een bordeel runnen. Jo’s uitgever (Tracy Letts) geeft nog een derde mogelijkheid als hij uitlegt dat vrouwelijke personages maar op twee manieren kunnen eindigen: getrouwd of dood. Ook het jongste zusje March, de eigengereide Amy (Florence Pugh), weet dat verliefdheid een voorrecht is dat haar familie zich niet kan veroorloven. Het bijtende devies van haar tante luidde: ‘Marry well, save your family.’

Zo worden alle hindernissen van de zusjes March steeds vooral létterlijk uitgesproken; wat we zíen vertelt echter een heel ander verhaal. De armoede van de familie March wordt gecompenseerd met een grote immateriële rijkdom en gesprekken over ongelijkheid tussen man en vrouw gaan gepaard met scènes waaruit juist een grote gelijkwaardigheid blijkt. Jo is faliekant tegen het huwelijk; ze is het zat dat vrouwen, zowel in de verhalen die ze schrijft als in de realiteit waarin ze leeft, altijd maar gekoppeld moeten worden aan een man. Maar hoezeer je het misschien ook met Jo eens bent, het is moeilijk om werkelijk met haar mee te leven als je ziet hoe ze omringd wordt door aantrekkelijke en zeer progressieve mannen die niet alleen van haar houden maar haar straight up adoreren, niet óndanks maar dánkzij haar dwarse, unladylike karakter. Haar feministische klacht botst op de vrouwenfantasie die Little Women zo overduidelijk is.

Feministisch statement
Wie zit er nu eigenlijk te wachten op verhalen over het huiselijke leven? vraagt Jo zich hardop af. Daarmee bedoelt ze de verhalen van vrouwen; verhalen over huishoudboekjes, familieperikelen, de zucht naar onafhankelijkheid. Amy gaat tegen Jo in, en zegt dat je deze verhalen belangrijk máákt, simpelweg door ze op te schrijven. Little Women zelf geeft ook antwoord op die vraag: door kleine levens, little women, centraal te stellen worden ze groots gemaakt. Maar daarmee wordt Jo’s valide vraag wel heel makkelijk van tafel geveegd, terwijl we inmiddels weten dat Little Women in de Verenigde Staten weliswaar wordt omarmd door een grote groep critici, maar wordt genegeerd door zowel mannelijke bioscoopbezoekers als de Oscars, Golden Globes en de BAFTA’s, die nalieten Gerwig te nomineren voor haar regie.

In een interview stelde Gerwig een optimist te zijn. Zij is de Amy die zegt: je maakt verhalen over vrouwen belangrijk door ze te vertellen, ook als niemand erop zit te wachten. De strijdvaardige ondertitel van Little Women is dan ook: ‘Own your story’. Zelf vraag ik me af of Gerwigs film niet al te rooskleurig is. De kwaliteit van Little Women staat buiten kijf: de film is niet alleen verfijnd en eigenzinnig maar ook ronduit meeslepend. Maar als feministisch statement, iets wat de film nadrukkelijk óók wil zijn, schiet hij tekort.