Wat doen zomer­fes­tivals met verbod tot 1 september?

Sinds gisteren weten we dat bioscopen vanaf 1 juni weer open mogen, zij het in zeer beperkte mate. Maar festivals blijven verboden. Die maatregel treft meer dan een dozijn zomerse filmfestivals – van Cinema Arabe en World Cinema Festival tot Open Doek en Roffa Mon Amour. Veel organisaties twijfelen over uitstel of afstel en lopen ondertussen subsidies, sponsorgeld en publieksinkomsten mis.

Het Zuidelijk Film Festival (tot vorig jaar Tilburgs Film Festival) stond aanvankelijk gepland voor mei, werd toen uitgesteld naar eind augustus en dreigt nu helemaal niet door te gaan. “Een verplaatsing naar later in het najaar is voor ons geen optie, aangezien er dan al veel andere evenementen zijn”, stelt directeur Jan van Gorkum. “Bij definitief uitstel zal een volgende editie in mei 2021 plaatsvinden. We moeten bepaalde subsidies dan gedeeltelijk terugbetalen, omdat sommige instanties als eis hebben dat het geld alleen dit jaar uitgegeven kan worden en niet meegenomen mag worden naar 2021. Gelukkig hebben we nog niet veel kosten gemaakt, dus valt de schade relatief gezien mee.”

Dat geldt niet voor Pluk de Nacht. “Het besluit van het kabinet om festivals te verbieden tot 1 september raakt onze organisatie in het hart”, stelt Jurriaan Esmeijer, medeoprichter en artistiek directeur van het openluchtfestival dat gewoonlijk in augustus speelt in Amsterdam en Utrecht. “Het festival ondervindt zware schade omdat de jaarlijkse vaste lasten gedekt worden uit sponsorbijdragen, publieksinkomsten en subsidie. Een aantal fondsen heeft al aangegeven niet te kunnen ondersteunen als het festival geen doorgang vindt. Voor sponsors geldt dat als het festival niet doorgaat, ze ook niet bijdragen. En omdat we geen kaarten ver vooruit verkopen, vallen ook de publieks- en barinkomsten weg. Pluk de Nacht kan helaas geen aanspraak maken op steun vanuit de NOW-regeling aangezien er geen omzet is in de maanden maart, april en mei. De extra steun voor de culturele sector richt zich primair op de BIS instellingen. Kortom, het lijkt er momenteel op dat wij tussen wal en schip vallen en wij hopen dan ook van harte dat er vanuit Den Haag aandacht komt voor instellingen als die van ons.”

Ook in Rotterdam zitten festivalorganisatoren met de handen in het haar. “Vooralsnog zoeken we manieren om het festival door te laten gaan als openluchtbioscoop in plaats van festival”, probeert Charlotte van Zanten van Roffa Mon Amour de meldingsplicht voor grootschalige bijeenkomsten te omzeilen. “De Summer Film School is al afgelast, maar wellicht kunnen we in september een aangepaste, kleine versie doen van het festival.” Ook Roderik Lentz, die als programmeur van LantarenVenster verantwoordelijk is voor het Rotterdams Open Doek-festival, ziet het somber in. “Open Doek zou plaatsvinden in juli, maar met 20 tot 40 man per zaal heeft het geen zin. We gaan cancelen voor dit jaar en doen misschien in het najaar alleen de finale van Rotterdams Open Doek seizoen 2019-2020.”

Bij het Spanish Film Festival ondernamen ze al vroeg actie. In samenwerking met Cineville zette de organisatie een online versie op poten, die plaatsvond van 27 april tot en met 3 mei. Inmiddels is er een nieuwe datum geprikt voor de Amsterdamse versie in Pathé Tuschinski en Eye: 28 oktober t/m 1 november. Voor Rotterdam en Den Haag wordt nog gezocht naar passende alternatieven. Toch is er wel schade, vertelt Virginia Pablos. “We hebben al flink geïnvesteerd in programmering en marketing. We hebben meer budget nodig voor de herfstvariant. En we zijn ongerust over lagere publieksinkomsten als gevolg van legere zalen. De sponsor die onze vliegtickets vergoedde is ook al afgehaakt. Wellicht moeten we de omvang aanpassen om de kosten binnen de perken te houden en te overleven.”

Voor Podium Vlieland is de zomer het absolute piekseizoen. “Gedurende de hele zomervakantie hadden wij de Duizendsterrenbioscoop gepland, een gratis toegankelijk festival met films rond natuurthema’s die we vertonen in de openluchtbioscoop in de duinen”, vertelt programmeur Adwin de Kluyver. “Dit gaat nu niet door. De dekking van dit festival was grotendeels rond maar mocht er een binnenversie komen dan lijden we geen financiële schade. Eind juni organiseren we ook nog een kleinschalig festival, het Kampeerfilmfestival. Bezoekers slapen in tenten, ’s avonds vertonen we buiten films over kamperen. Ook hier geldt: bij niet doorgaan omzetverlies en volgend jaar een nieuwe editie.”

Ook de najaarsfestivals kijken al vooruit en werken aan scenario’s om binnen de anderhalvemetermaatschappij toch door te kunnen gaan. Film by the Sea gaat eind september gewoon door, verzekerde directeur Jan Doense eind vorige maand al in een interview met Omroep Zeeland. “Als CineCity open is, gaan wij een festival organiseren”, aldus Doense, die schat dat het aantal bezoekers wel driekwart lager zal zijn dan de gebruikelijke 35.000. “Het zal niet de Film by the Sea zijn zoals de voorgaande jaren.”

De organisatie van IDFA onderzoekt ondertussen verschillende varianten voor de 2020-editie (18 t/m 29 november). “Dat varieert van een normale tot hybride of online editie”, zegt hoofd communicatie Martine van Duijn. “Veel zal ook afhangen van de toegestane zaalbezetting. Het is de bedoeling dat we half mei zoveel mogelijk de grove lijnen hebben geschetst  en we willen begin juni een (inter)nationaal persbericht versturen. In de week van 18 mei zullen we ook het aangepaste format van de Summerschool bekend maken. Verder is er nu een eerste online screening gepland eind mei van IDFA Meets.”

“We moeten roeien met de riemen die we hebben”, stelt Roel Jetze van Cinematig in Leeuwarden. Het festival voor excentrische films staat voor november op de kalender maar organiseert door het jaar heen filmavonden. Om “ons steentje bij te dragen aan de geestelijke gezondheid van onze gasten” is Cinematig de eigen streamingdienst CineBut+ begonnen met de geestverwanten van BUT Filmfestival in Breda, dat op haar website nog gewoon de datum 2 t/m 6 september aanhoudt. “We hebben nog geen grote last van de crisis”, constateert Jetze. “We betalen onze communicatiemedewerkers allereerst uit eigen zak en ook de programmamakers schrijven nu uren die we vooralsnog niet direct kunnen betalen. Samen met al onze vrijwilligers, bierinkoopafdeling, programmeurs en PR zien we het festival als een primair levensdoel en zullen desnoods in een meer uitgeklede versie doorgaan. Cultuur is een primair goed, dat koste wat kost onderhouden moet worden. Een afgeslankte variant is op de lange termijn echter een doodsteek voor festivals en zeker dat van ons aangezien we onze voornaamste inkomsten uit kaartverkoop halen en niet uit fondsen.”

In Leiden, waar in november het Leiden International Film Festival staat gepland, is afstel geen optie. In de aanloop naar het evenement organiseert LIFF via Zoom een filmquiz en met Brouwerij Pronck en Bioscopen Leiden is een thuisprogramma ontwikkeld met zeven korte films en een box speciaalbier. “Er lopen gesprekken met verschillende partijen die ons in staat kunnen stellen om grote delen van het festival online te kunnen organiseren”, zegt LIFF-woordvoerder Evert de Vries. “Wat daarbij voor ons van belang is, is dat we ook echt een festival online kunnen aanbieden en niet alleen de festivalfilms. Een festival is geen streamingdienst.”