Volop nieuwe titels, maar voorlopig geen kaskrakers

Do the Right Thing (Eye Distributie) draaide slechts één dag voordat bioscopen en theaters hun deuren sloten

Even leefde de angst dat als de filmtheaters en bioscopen op 1 juni weer open gaan er geen films zijn om te draaien. Maar die blijkt ongegrond. Begin volgende maand is er weer volop aanbod, zowel nieuw als oud. Maar er heerst veel onzekerheid over de lange termijn, blijkt uit de rondgang van De Filmkrant langs distributeurs.

Twee maanden in de pauzestand – dat hakt erin in iedere branche, dus ook bij de 25 Nederlandse filmdistributeurs die de schakel vormen tussen sales agents en vertoners. De distributeurs bepalen met hun inkopen wat er te zien is in de theaters en bioscopen. Bovendien investeren ze in marketingcampagnes.

“Als je bedenkt dat driekwart van onze inkomsten uit theatrical release komen, betekent dit een flink omzetverlies”, stelt Hans Kok van Arti Film, dat jaarlijks goed is voor zo’n twaalf titels in het arthouse segment. “Een film als Greta, die op 12 maart uitkwam, mist niet alleen premièrepubliek maar ook boekingen van de zogenaamde second run-theaters, de kleinere filmhuizen die zo’n titel later draaien.”

“De omzet is 95% ingezakt”, schat Joop Verdenius van Filmfreak, dat voorlopig de in Berlijn gekochte titels even vasthoudt. Pim Hermeling, directeur September Film Distribution, voorziet een inkomstendaling van 70%, maar “gelukkig hebben we door het succes van Parasite en De beentjes van Sint Hildegard een buffer”. Dat geldt ook voor Periscoop Film. ”Gelukkig was 2019 met de documentaire Free Solo en Dragon Ball een boomjaar. Dit voorjaar deed For Sama het goed”, zegt manager Wiepko Oosterhuis, die de huidige periode typeert als ‘een enorme aderlating’. “Als de crisis een jaar eerder was uitgebroken, was het een ander verhaal geweest.”

De enige partij die niet klaagt over de afgelopen periode, is In the Air, gespecialiseerd in kinder- en familiefilms en -series. Commercieel directeur Jos Bonouvrie: “We brengen dit jaar denk ik nog drie films uit, maar hadden ook al vier films gekocht voor dit jaar die we waarschijnlijk doorschuiven naar volgend jaar. Ik wil niet meedoen met het negativisme. Ik zie deze vier films als een voorschot op wat nog komen gaat. Als het niet linksom gaat moet het rechtsom. In ons geval is dat online. Theatrical is niet onze levensader. Onze inkomsten kwamen al voor de corona voor 75% van online en 25% van theatrical. Door de coronacrisis zijn de online-inkomsten met 30% gestegen.”

Een aantal distributeurs heeft films versneld of direct doorgeschoven naar VOD-platforms. Dutch Film Works deed dat bijvoorbeeld met Onze Jongens, Amstel Film met De vliegende hond, CinéArt met Polanski’s nieuweling J’accuse en September Film met Goud. “Nee, regisseur Rogier Hesp is er niet blij mee”, erkent Hermeling van September Film. “Maar ik denk dat het door de overvloed aan titels straks in de filmtheaters beter voor die film is.”

Onder de films die vanaf begin volgende maand te zien zijn, zitten ook titels die voor de lockdown net in première waren gegaan. Do the Right Thing, de twintig jaar oude klassieker van Spike Lee die onder grote persaandacht opnieuw werd uitgebracht en welgeteld één dag draaide, wordt door Eye Distribution gewoon doorgestart. Hetzelfde geldt voor Lilian van Contact Film. Maar Dutch Film Works pakt de draad met Hope Gap pas weer op in augustus. “De film deed het goed en sloeg aan bij de doelgroep”, aldus Evelien Steensma. “Maar die bestaat uit iets oudere kijkers die wellicht even wachten met een terugkeer naar de bioscoop.”

Omdat de films die gepland stonden voor maart, april en mei slechts gedeeltelijk zijn doorgeschoven naar VOD, kunnen we een stevige releasegolf – sommigen spreken zelfs van tsunami – tegemoetzien. “Ik verwacht de komende tijd hevige concurrentie om een plek in de filmtheaters”, zegt Vi Nguyen, managing director Imagine Film Distributie. “Ik zou willen dat distributeurs die veel films uitbrengen, nadenken over hun uitbreng. Maar er is geen overleg tussen distributeurs. Dat zou wel handig zijn ja.”

Iedereen moet strategisch plannen nu, erkent Krijn Meerburg van Amstel Film. “Het zal lastig zijn om plek te vinden voor het soort kleine documentaires die wij brengen omdat theaters bij een maximum van dertig stoelen ook honderd procent bezetting willen halen. Wij hadden Rock City: The Life We Live eigenlijk gepland voor september maar schuiven we die misschien door naar 2021.”

De grote vraag is wat de majors gaan doen, de grote spelers die met Hollywood-blockbusters de multiplexen bedienen. Al vroeg tijdens de crisis werd bekendgemaakt dat de nieuwe James Bond een half jaar werd uitgesteld tot 11 november. Ook andere publiekstrekkers zullen nog even op de plank blijven liggen, zeker zolang er maximaal dertig mensen in een zaal mogen. Met die aantallen kunnen marketinginvesteringen nooit worden terugverdiend. De majors houden hun kaarten vooralsnog dicht bij de borst. Warner Bros. wil geen mededelingen doen en Disney en UPI reageren niet op voicemail.

Voor één partij is de coronacrisis bijzonder positief geweest en dat is Picl. “Dit was de beste pr-campagne ooit voor dit soort diensten”, stelt René Wolf van Eye Distributie. “Het zou mooi zijn als in de toekomst meer titels direct naar VOD zouden gaan. Het aantal releases [492 in 2019 – Filmkrant] is te groot. Het heeft te maken met de verplichting van theatrical release die sales agents en producenten stellen aan distributeurs. Ik hoop dat die eis wordt versoepeld.”

Ook Hein van Joolen van Gusto hoopt op een scherpere selectie in het aanbod. “Het zou goed zijn voor de sector als de programmering in theaters meer solide is. Dat je niet blij hoeft te zijn als je film na twee weken nog draait maar dat vier weken of langer weer gewoon is.”

Het steeds maar groeiende aanbod is terug te voeren op hogere contentproductie maar zeker ook op het aantal distributeurs, dat in Nederland de afgelopen jaren flink toenam. De crisis zou voor een shakeout kunnen zorgen en de markt corrigeren. “Ik sluit het niet uit”, zegt Safira Dijkstra van Cinema Delicatessen. “De situatie is nu erg onzeker. Als we twee jaar lang moeten opereren onder beperkende maatregelen zullen we de zaken echt anders gaan aanpakken. En dan zullen er ook partijen omvallen.”

Vooralsnog is dat niet aan de orde. De majors weten zich gesteund door multinationale moederbedrijven. En de kleine distributeurs van arthousefilms, documentaires en kinderaanbod zijn lean and mean. Of zoals Bert Goessen, directeur MOOOV Filmdistributie Nederland, het verwoordt: “Ons voordeel is dat we weinig kosten hebben. We betalen geen tienduizenden euro’s aan filmrechten, ik houd kantoor aan huis en ben de enige medewerker in Nederland [het moederbedrijf van MOOOV zit in België – Filmkant]. Ook was vorig jaar een goed jaar zodat we een buffertje hebben. MOOOV blijft bestaan.”

Alleen Gerard Huisman van Contact Film ziet het somber in. “Voor corona was het al lastig, maar we krijgen nu een extra zetje richting de afgrond. Wij zijn een stichting en geen BV. Daarom hebben we geen reserves. Als ik op het einde van het jaar geld overhoud dan zegt mijn bestuur ‘koop maar een lastige Godard’ en is alles weer op. We weten niet waar het schip strandt, maar stranden zal het.”

Hoe de overlevingskansen voor de rest van de Nederlandse distributiebranche op langere termijn zijn, is koffiedikkijken. De reserveringscijfers van Pathé laten zien dat mensen hunkeren naar filmkijken in het donker en stemmen hoopvol dat vanaf 1 juni de bioscopen en theaters weer volstromen. Maar speciale evenementen als Lady’s Nights en kinderopeningen zijn voorlopig even van de baan. En het is nog zoeken naar manieren om dat publiek te bereiken. “Misschien moeten we campagnes anders gaan inrichten dan voorheen”, zegt David van Marlen van Cherry Pickers. “Meer online dan abri’s omdat mensen toch nog meer thuisblijven.”

Anne van der Pol van CinéArt kijkt alvast vooruit naar de periode als de huidige releasegolf geluwd is. “Arthouse distributeurs shoppen op de grote festivals die dit jaar niet doorgaan. Omdat daarnaast veel producties nu stil liggen, komt er ergens een gat in het aanbod. Er gaat in ieder geval iets veranderen.”