HAFF: Adriaan Lokman over Chase

Het Holland Animation Film Festival 2012 opent op 28 maart onder meer met de 3D-versie van Chase, een fascinerende studie naar de essentie van achtervolgingsscènes. Een telefonisch interview met de Nederlandse meester van abstracte animatie, Adriaan Lokman, die in Frankrijk woont.

Alles in Chase bestaat uit driehoekjes. Kleine, grote, in ontelbare aantallen. Met die driehoekjes wordt een spectaculaire achtervolging gesuggereerd met voertuigen, gebouwen, wegen, figuren — geholpen door het visuele geheugen van de kijker, die aan heel weinig informatie voldoende heeft om filmbeelden op te roepen die hij al duizend keer heeft gezien.

Abstractie is opnieuw het sleutelwoord voor deze korte computeranimatie van Adriaan Lokman, die met zijn eerste vrije werk Barcode (2001) meteen het prestigieuze animatiefestival van Annecy won. Het abstractieniveau van die film, waarin lichtbronnen in een plat vlak langs staven glijden, bleek tot verbazing van Lokman zelf zeer ongebruikelijk: "Ik was opeens ‘die abstracte filmmaker’. Maar mijn interesse volgde uit de specifieke mogelijkheden van computers: de belichting, de eindeloze herhaling, de fractalachtige vormen. Terwijl de meeste computeranimatie, nog steeds, probeert dingen alleen zo realistisch mogelijk te simuleren."

Met Barcode maakte u een strenge abstrahering van het Nederlandse landschap. In Forecast (2006) zien we realistische wolken, die ongewoon bewegen. En in Chase vertelt u voor het eerst een verhaal. Zoekt u steeds meer werkelijkheid in de abstractie? "Ja, dat doe ik wel bewust. Natuurlijk is het scenario van Chase flinterdun: iemand achtervolgt iemand om iets af te pakken. Maar anders kun je het, zonder dialogen, niet begrijpelijk maken. Het is eigenlijk een onderzoek: of het mogelijk is om met abstracte vormen eenzelfde spanning op te roepen als je hebt bij actiefilms. Gaat de kijker ook mee in het verhaal en de vaart als je niet werkt met live acteurs, maar met driehoekjes?"

En ter inspiratie gebruikte u bestaande live-action scènes? "Ja, Bullitt bijvoorbeeld, die straten in San Francisco waar auto’s sprongen maken. James Bond, met de achtervolging op de hijskranen uit Casino Royale. En een paar dingen uit The French Connection. Met dat soort films maakte ik een voormontage. Niet om over te trekken — dat gaat ook niet met driehoekjes — maar als suggestie voor snelheid, montage en camerastandpunten. Ik ontdekte dat ik met de driehoekjes drie, vier keer zo veel tijd nodig had. Anders begrijp je niet wat je ziet. Mensen ervaren Chase als een snelle film. Maar hij is stukken langzamer dan zijn live-action voorbeelden."

U gebruikt wel een realistische soundtrack, met geluiden van voetstappen en auto’s. Waarom? "Dat is nodig. Als je Chase zonder beeld ziet, kun je hem hier en daar misschien nog wel volgen. Maar als je hem zonder geluid ziet, volg je er weinig meer van."

En waarom driehoekjes? "Ik heb geëxperimenteerd met verschillende vormen, met name vierkantjes. Maar dat wordt toch een stuk saaier. Driehoekjes kun je mooi in elkaar passen, als een puzzel. En er zit een agressie in de vorm, dat bij het onderwerp past. Een bijkomend voordeel, niet doorslaggevend, maar toch: het is voor een computer de simpelste vorm om te berekenen. Dus het is ook nog eens sneller te maken."

Chase bestaat in twee versies. De 2D-variant ging in première op het kortfilmfestival van Clermont-Ferrand. De 3D-versie opent het HAFF. Kunt u de film eigenlijk thuis zelf wel in 3D zien? "Om 3D echt op je computermonitor te zien, vergt inderdaad nogal een investering. Maar er zijn wel manieren omheen. Ik heb een grote 3D-tv gekocht — ook leuk voor in de huiskamer. En op mijn computerscherm werk ik gewoon anaglyf, dus met een rood-groen brilletje. Dat geeft al een aardige indruk. Bovendien heb ik hier in de buurt, wat je niet zou verwachten, een bioscoop waar ik elke dinsdag en donderdag kan testen. Die waren als eerste in de Auvergne op digitaal overgegaan. Ik heb gemerkt dat schermgrootte bij 3D uitmaakt. Wat op het kleine scherm werkt, doet dat niet altijd op het grote en vice versa."

Is de film overzichtelijker in 3D, omdat de vele afzonderlijke elementen dan ruimtelijk worden gegroepeerd? "Die ervaring heb ik inderdaad. Ik had dat eerlijk gezegd niet verwacht. Tegelijkertijd hoor ik van mensen, die vinden dat de magie in 3D verdwijnt. Dat de driehoekjes, die in de 2D-versie bijvoorbeeld voeten verbeelden, in 3D gewoon weer driehoekjes worden. Ik weet niet precies hoe dat werkt. Het lijkt erop dat de stereoscopie de driehoekjes concreter maakt. In 2D twijfelen die mensen meer wat ze zien, wat de interpretatie van abstracte vormen als realistische figuren kennelijk gemakkelijker maakt."

En uw volgende film? "Die gaat een heel andere kant op. Wel weer narratief, maar totaal anders. Met Chase heb ik spanning gezocht in abstractie en wat ik nu wil gaan proberen — en ik realiseer me dat ik daarbij de lat heel hoog leg en dat het misschien niet gaat lukken — is om humor te abstraheren. Om een abstracte film te maken waar mensen om kunnen lachen."

Kees Driessen