Focus: Spraakmakers Geoffrey Donaldson Instituut
Der Goldene Stadt
Een gedurfd initiatief vijf jaar geleden: de oprichting door filmhistoricus Egbert Barten van het Geoffrey Donaldson Instituut. Barten meende dat er naast EYE ruimte was voor een klein filmmuseum, dat zich uitsluitend richt op filmhistorisch onderzoek en exposities. De naam van het in Noord-Scharwoude gevestigde instituut verwijst naar filmhistoricus Geoffrey Donaldson (1929-2002), die als eerste de Nederlandse zwijgende cinema uitvoerig bestudeerde. In de afgelopen vijf jaar presenteerde het instituut diverse exposities, onder meer over Bert Haanstra als schilder en fotograaf, de twee disciplines die hij beoefende voordat hij filmmaker werd. Een trekpleister was ook Laurel en Hardy in Europa, waarover NRC Handelsblad schreef: “’t Is smullen, al die affiches, foto’s en documenten, de echte nachthemden uit The Big Noise, en het klapstuk: de zeldzame reclamefoto waarop Laurel & Hardy een kopje Van Houten-cacao drinken – met het reclameporselein erbij.”
Ook het vijfjarige jubileum van het Geoffrey Donaldson Instituut wordt gevierd met een expositie. Onder de titel Spraakmakende Filmmakers is documentatiemateriaal te zien van negen Nederlandse en internationale regisseurs die spraakmakend zijn geweest. Over de selectie kan gebakkeleid worden, want die is ‘in hoge mate bepaald door toeval en de persoonlijke voorkeur van de samenstellers’, staat te lezen in de begeleidende brochure. Onder de uitverkorenen zijn de Nederlanders Fons Rademakers, Marleen Gorris en Paul Verhoeven. De eerste twee wonnen de Oscar voor beste buitenlandse film (voor De Aanslag en Antonia) en Verhoeven maakte onder meer met Turks fruit de best bezochte Nederlandse film aller tijden (3,3 miljoen bezoekers). Twee jaar geleden was hij spraakmakend met Elle.
Verhoeven en Gorris waren ook controversieel: Verhoeven werd met Spetters (1980) beschuldigd van homo- en vrouwenhaat, Gorris met het feministische wraakdrama De stilte rond Christine M. (1982) van mannenhaat. In die tijd liepen de emoties over films soms nog hoog op.
Naast de drie Nederlandse filmmakers staat ook het werk van scenarist Gerard Soeteman in de schijnwerper, omdat hij de scenario’s schreef van veel films van Verhoeven en Rademakers. De internationale filmmakers die op de expositie aan bod komen met foto’s affiches, scripts en andere zaken zijn Bernardo Bertolucci, Francis Ford Coppola, Alfred Hitchcock, Bertrand Tavernier en Veit Harlan. Die laatste keuze is opmerkelijk, omdat Harlan zwaar collaboreerde met het naziregime. Met Jud Süss (1941) maakte hij een abject antisemitisch historisch drama. Het stond zijn populariteit in Nederland overigens niet in de weg: zijn melodrama Der goldene Stadt (1942) was de best bezochte film in de oorlog in Nederland.