‘Tot het einde van het jaar misschien, daarna moeten we sluiten’

Filmtheaters in het nauw door 1,5m-maatregelen

De creatieve oplossing van Filmhuis Voorschoten

Anderhalve maand na de heropening heeft aanvankelijke euforie plaatsgemaakt voor zorgen. De 1,5-metermaatregelen maken kostendekkende filmvertoning heel moeilijk. Voor het voortbestaan van het Nederlandse filmtheaterlandschap moet worden gevreesd, blijkt uit een rondgang van de Filmkrant langs zestien grotere en kleinere theaters in heel Nederland.

Pathé kondigde vorige week een reorganisatie aan “waarbij gedwongen ontslagen niet zijn uitgesloten”. Als de marktleider met z’n grote zalen en financiële slagkracht het al moeilijk heeft, dan voorspelt dat weinig goeds voor de kleinere spelers. Vooral de kleinere filmtheaters, die samen een fijnmazig net vormen dat ongekend is wereldwijd, lijden onder de 1,5-metermaatregelen. Krappe behuizing maakt het moeilijk éénrichtingsverkeer te regelen en van het aantal stoelen in toch al niet ruime zalen blijven er zo weinig over dat steevast verlies wordt gedraaid.

Op 1 juli stuurde het Filmvertoners Overleg Amsterdam een brief naar cultuurwethouder Touria Meliani waarin de noodklok werd geluid. Het schrijven kwam als reactie op de publiciteit rondom The Movies, Amsterdams oudste bioscoop die op de huidige manier 2021 waarschijnlijk niet zou halen. Naast The Movies telt de stad nog zestien andere filmtheaters, schrijven de FOA-vertegenwoordigers, en die zitten vrijwel allemaal in dezelfde problemen. Een uitzondering is FC Hyena, dat weliswaar op slechts 40% van de capaciteit draait maar zijn geld eigenlijk verdient met restaurant en terras. Ook de gesubsidieerde instellingen – Rialto, Het Ketelhuis, Eye, de Balie en Melkweg – zullen niet meteen omvallen. Maar voor de rest lijkt het bestaan plots wel erg eindig.

Buiten de hoofdstad zijn het vooral de grotere theaters met betaalde krachten en een uitgebreid programma die het zwaar hebben. Natlab in Eindhoven realiseerde in juni een zesde van de gebruikelijke omzet. Dat is een verlies van 83%, oftewel €1,2 miljoen per maand. De organisatie heeft kunnen profiteren van de NOW-regelingen die zijn bedoeld voor werkgevers die substantieel omzetverlies ervaren door de coronacrisis. Met nog aanvullende overheidssteun “houdt Natlab het waarschijnlijk vol tot het tweede kwartaal van 2021”.

Bij Filmhuis Bussum, goed voor 3,3 betaalde FTE, is in juni 73% verlies gedraaid. De inzet van vrijwilligers zorgt nog voor lucht, net als de reserves die zijn opgebouwd in de voorgaande, heel succesvolle jaren. Maar ook hier wordt het uithoudingsvermogen eerder berekend in maanden dan in jaren.

Bij kleinere theaters loopt het maandelijks verlies van €750 bij LingeFilm in Geldermalsen en €2.000 bij Filmhuis De Luxe in Schagen tot €5.000 bij Gruitpoort in Doetinchem en €6.000 bij Cinebergen in Bergen. En dan heeft laatstgenoemde instelling ook nog de gemeentelijke subsidie en ondersteuning door Europa Cinemas meegerekend. Filmhuis Lisse schat dit jaar €7.000 in het rood te gaan, maar denkt de tijd tot de verlossende ontdekking van een vaccin uit te kunnen zitten. Dit mede door een tijdelijke huurverlaging door de gemeente.

Het is de radicale inperking van het aantal bruikbare stoelen die zorgt voor de grootste pijn. Bij De Nieuwe Scene in Venlo kunnen respectievelijk 26 en 30 stoelen worden gebruikt, waardoor 60% omzetverlies wordt gedraaid. “En er is meer nodig om break-even te draaien.”

Filmtheater Fanfare in Oudenbosch lukt het wel om kostendekkend te opereren – mits alle toegestane stoelen worden bezet. Dat lukte wel bij voorstellingen van System Crasher, Little Women en De Beentjes van Sint Hildegard. Maar bij Honey Boy en Filles de joie was de bezetting minder dan 100% en werd verlies gedraaid. Dit is een fenomeen dat zich op meer plekken voordoet en theaters zijn soms geneigd dan maar vooral publiekstrekkers te programmeren. Maar dan moeten die er wel zijn. Distributeurs houden hun trekkers liever nog even op de plank totdat er weer maximaal publiek kan worden getrokken.

In Voorschoten heeft het enige filmtheater binnen de gemeentegrenzen een slimme manier gevonden om toch meer bezoekers kwijt te kunnen. De enige zaal telt normaal 96 stoelen en zou onder de 1,5 meterregels worden gereduceerd tot ongeveer een derde daarvan. Maar door het scherm op te rollen en verder naar achter te plaatsen is de zaal groter gemaakt waardoor er stoelen en tafeltjes kunnen worden gezet op gepaste afstand. Zestig bezoekers is nu haalbaar.

Sommige filmtheaters hebben ervoor gekozen helemaal niet te heropenen. In Amstelveen, waar het filmhuis onderdeel is van de schouwburg, is besloten dat maximaal dertig bezoekers de moeite niet loont. De deuren blijven dicht tot minstens 12 augustus. Ook in Purmerend is voorlopig geen film te zien. Bij het lokale filmhuis is besloten de zomerstop voortijdig te laten ingaan, aansluitend op de lockdown, en pas op 1 september weer open te gaan.

Dat de meeste filmtheaters het op deze manier niet lang volhouden is wel duidelijk. Gruitpoort in Doetinchem schat het tot eind 2020 vol te houden, LingeFilm in Geldermalsen één seizoen lang. In Schagen reiken de reserves tot midden 2021. Fizi Filmtheater Zierikzee spant de kroon wat uithoudingsvermogen betreft: maximaal twee jaar. Maar dan wordt wel ingeteerd op het spaargeld, waar het theater een 4K-projector mee wilde kopen – een innovatie die nu weer voor jaren de ijskast in kan.

Over de oplossing voor alle ellende zijn de gehoorde filmtheaters eensgezind: versoepeling van de 1,5-metermaatregelen. Als bezoekers met telkens een lege stoel ertussen kunnen zitten, kan de bezettingsgraad al worden opgeschroefd tot 50%. Of simpelweg een verkleining van de veilige afstand van 1,5 meter tot 1 meter. Of zoals de directeur van Filmhuis Bussum het stelt: “die vijftig centimeter extra nekken de branch.”


UPDATE 17 juli:
Het Filmfonds maakte gisteren bekend €4,6 miljoen uit te trekken voor filmtheaters. De COVID-19 steunmaatregel Matchingbijdrage filmtheaters richt zich op de compensatie voor inkomstenderving van filmtheaters van het Nederlands Filmtheater Overleg en een aantal vitale filmtheaters in de provincie. Door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werd een budget van €3,5 miljoen beschikbaar gesteld. Het Filmfonds heeft van 26 filmtheaters een aanvraag ontvangen. De regeling werd ruim overvraagd en om alle 26 aanvragen te kunnen honoreren, heeft het Filmfonds nog extra €1.166.000 ingebracht, waardoor er in totaal ruim €4,6 miljoen is toegekend aan de filmtheaters.