Lieza Röben over Huidhonger

De Filmkrant spreekt de regisseurs van de nieuwe reeks korte documentaires gemaakt in het kader van Teledoc Campus. In Huidhonger gaat Lieza Röben op zoek naar onze diepgewortelde behoefte aan fysiek contact. “Ik wilde een film maken die je bijna letterlijk kon voelen.”

Het begon ooit met een gesprek met een masseuse, legt Lieza Röben het ontstaan van Huidhonger uit. “Die vertelde dat ze meer tijd kwijt is met nagesprekken, dan daadwerkelijk masseren. Aanraking van de huid doet iets met mensen: het kan onverwachte emoties oproepen of verdwenen herinneringen aanwakkeren. Dat kan heel heftig en overweldigend zijn en in haar massagepraktijk had ze daardoor vaak te maken met mensen die plotseling hun verhaal wilden doen. Dat vond ik interessant en na wat zoeken stuitte ik op een groter verhaal: huidhonger, de behoefte om aangeraakt te worden. Het gemis aan intermenselijk contact is iets waar veel mensen mee worstelen.”

Over dat verlangen gaat Röbens meanderende, impressionistische film waarin drie hoofdpersonen vertellen over de sensaties en emoties die ze ondergingen na een fysieke aanraking – een nieuwbakken vader praat over de band met zijn zoon, een jonge vrouw over hoe ze overrompelt werd door een toevallige aanraking tijdens een yogales en een ouder stel zien we genietend in bad elkaars lichaam wassen. Naast die persoonlijke verhalen spelen ook beelden van aanraking een belangrijke rol: met extreme close-ups van oppervlaktes en de vele terloopse contactmomenten die dagelijks hebben, wordt vooral de tactiele dimensie van onze leefwereld benadrukt.

Waarom wilde een film maken over het verlangen naar fysiek contact? “Denkend over het onderwerp viel het me op hoe weinig we praten over dagelijks lichamelijk contact. En dat terwijl het juist zo’n basisbehoefte is. Tast is een van de zintuigen waarmee we de wereld ervaren en speelt een belangrijke rol in hoe we ons daar doorheen bewegen. Wanneer we dat verwaarlozen, kan het serieuze gevolgen hebben. Er bestaat bijvoorbeeld veel onderzoek over het belang van aanraking bij het opbouwen van een ouder kind band en ook uit de ouderenzorg zijn er verhalen over hoe eenzaamheid bestreden kan worden door aanraking te stimuleren. Maar buiten die zorggebieden wordt er weinig over gesproken: hoe komt dat?”

Er is dus een grotere behoefte, dan dat er nu over gesproken wordt? “Ik denk zelfs dat er een taboe op rust. Dat merk ik in mijn eigen omgeving wanneer het erover gaat. Het is toch lastig te zeggen dat je fysiek contact mist in je leven, dat je aanraking belangrijk vindt. Dat wordt dan snel gekoppeld aan seks of een gemis daaraan, terwijl er ook nog vele andere soorten lichamelijke behoeften bestaan. Vaak hebben veel mensen het zelf niet eens in de gaten dat ze dat missen; ze denderen gewoon door in hun drukke leven. Dat blijkt ook wel uit de reacties op de film: het is een absolute gespreksopener. Mensen zijn soms zelfs verbaasd dat ze hier niet eerder zo over hebben nagedacht.”

Was dat taboe een uitdaging bij het maken van Huidhonger? “Vooral de sfeer van seksualiteit die rondom aanraking hangt, wilde ik vermijden. Zeker in de beeldcultuur is die relatie bijna één op één. Kijk maar naar films, daarin gebeurt een aanraking nooit zomaar. Zodra een man en vrouw elkaar opzichtig aanraken, weet je: dat draait uit op seks. Die associatie wilde ik wegnemen zonder de intimiteit te verliezen; een lastige balans soms. Ik heb met editor Saskia Kievits bijvoorbeeld lang aan de montage gesleuteld om het gevoel van tast bij het publiek over te brengen. Dat lukte vooral door een klassieke opbouw te vermijden en het verhaal veel meer als een stream of consciousness te presenteren. Een jongetje dat met zijn hand over een hek glijdt, een deken die over een huid gaat, iemand die door de vacht van een kat streelt. De bedoeling is dat je als de kijker de wereld van tast binnen wordt gezogen.”

Ben je na deze film klaar met het onderwerp? “Nog niet. Aan de ene kant denk ik dat de behoefte om dit bespreekbaar te maken, steeds meer zal toenemen. We verkopen onze buitenkant via sociale media, terwijl daarmee onze capaciteit onszelf te voelen verder verloren gaat. Vernietigen we zo een zintuig dat ons aan de wereld verbindt? Daarbij zit er ook een culturele dimensie aan het onderwerp: tijdens een reis door Tokio een tijdje terug, merkte ik bijvoorbeeld dat niemand elkaar daar aanraakt. Het lijken wel robots zoals ze zich daar door de publieke ruimte begeven. Of juist omgekeerd: een Libanese vriendin die in Nederland kwam wonen, merkte eens op hoe fysiek afstandelijk we hier zijn. Die verschillen in beeld brengen, daar zit wat mij betreft nog wel een film in.”

Huidhonger wordt op zondag 12 januari om 23:35 uitgezonden op NPO 3.