Op ooghoogte #49

Mark Cousins (The Story of Film, I Am Belfast, Atomic) schrijft voor de Film­krant over film- en beeldassociaties. Deze maand over Virtual Reality in Venetië.

Een mug veranderde vorige week mijn idee over de toekomst van film. Ik was in Venetië voor het jaarlijkse filmfestival. Dat organiseerde een competitie voor Virtual Reality, dus ik ging kijken. Ik hou al lang van de trage, architectonische, archetypische Taiwanese films van Tsai Ming-liang, dus ik was vooral nieuwsgierig om zijn 55 minuten durende The Deserted te zien.

Ik zette de headset op en plotseling bevond ik me in een ruïne in een bos in Azië. Een man was bezig zichzelf elektrische schokken te geven om pijn te verzachten. Zijn moeder kookte rijst. Ik zat op een draaistoel dus ik draaide rond om zijn kamer te bekijken. Toen zat ik in een bad met hem en een spook­achtige witte vis die hij zachtjes wiegde. Op dat moment merkte ik een mug op en dacht “Oh nee, ik ben mijn muggenspray vergeten op te doen!”. Toen realiseerde ik me dat ik niet in Azië was, in dat bos, in dat huis, of in dat bad. VR had me ervan overtuigd dat ik het wel was.

Gedachten vlogen door mijn hoofd. Mensen hebben gezegd dat VR geen cinema is, dat het een omweg uit de cinema is, of een hybride van film en theater of zelfs van film en reizen. Dit zijn allemaal interessante gedachten. Maar de mug deed me realiseren dat cinema vanaf z’n eerste stapjes illusionistisch is geweest. Het heeft ons altijd willen doen geloven dat we daar zijn waar de camera is. Denk aan alle travelogue kortfilms van de broers Lumière in de beginjaren van de film. Zouden de Lumières niet helemaal VERLIEFD zijn geworden op VR? Doet het niet precies wat zij wilden doen? Tsai’s film deed me verlangen naar John Fords remake van The Searchers, of Kubricks nieuwe versie van The Shining.

Deze nieuwe technologie is een uitbreiding van een essentiële eigenschap van film, denk ik. Het grijpt terug op het fundament van film en projecteert dat naar buiten, zoals het einde van 2001: A Space Odyssey dat doet. Ik heb dit eerder gezegd, maar die mug deed me realiseren dat cinema nog maar net op weg is.