Filmslot 1 – 26 januari 2016

Het is partytime in Utrecht, maar na de rode loper wacht weer de harde werkelijkheid. Filmkrantredacteur Jos van der Burg vroeg per e-mail aan regisseurs hoe ze financieel de touwtjes aan elkaar knopen. "Ik koop dus echt pas nieuwe schoenen als er gaten in de oude zitten."

"Oh, je bent niet de enige, er staan 1253 werkloze regisseurs ingeschreven in Amsterdam. Maar ik zie dat je in aanmerking komt voor omscholing!" zegt een dodelijk saaie ambtenaar op een arbeidsbureau tegen een jonge, werkloze regisseur die net een Gouden Kalf heeft gewonnen. De geestige scène, geregisseerd door Frans Weisz en Frans Bromet, is te vinden in vijftig jaar filmacademie: de toekomst, een compilatiefilm door oud-studenten ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van de Filmacademie. Leuk verzinsel? Volgens Mike van Diem niet. Nadat hij in 1997 met karakter het Gouden Kalf voor beste film had gewonnen, snelde hij de volgende ochtend naar het arbeidsbureau. Het filmpje is op deze ervaring gebaseerd.
Regisseur in Nederland: als we filmmakers moeten geloven is alles beter dan dat. "Ik zeg aan eenieder die te maken krijgt met de magische wereld van de cinematografie: ‘Laat alle hoop varen!’ Dan kan het achteraf nog altijd meevallen." Aldus Frans Weisz in de brochure ‘Waarom je beter geen regisseur kunt worden’. Deze uitgave van het Dutch Director’s Guild, de belangenvereniging van regisseurs, somt de perikelen rond het auteursrecht op. De strekking: iedereen wordt beter van films, behalve regisseurs. Zij maken de prachtigste films, maar het geld stroomt naar anderen. Wie die anderen zijn? Weisz kan ze zo aanwijzen: "De producent zit in elk geval bij winst op de eerste rij, iets achter de distributeur, de financiers, de fondsen — maar de regisseur zit op het balkon, en pas als het naar boven wordt gegooid, kan hij soms wat opvangen. Dat is de praktijk."
Arme regisseurs. Je moet wel sadomasochist zijn om dat vak te willen beoefenen. Toch zijn er een kleine duizend regisseurs in Nederland. Ze bestaan in alle soorten en maten. Sommigen zijn in vaste dienst bij productiebedrijven of omroepen, maar de meesten zijn zelfstandig. Dat regisseurs in 2002 gemiddeld 30.000 euro verdienden — recenter cijfers zijn er niet — zegt weinig, omdat de inkomens uiteenliepen van 10.000 tot meer dan 60.000 euro. Duidelijk is dat de meeste regisseurs hard moeten sappelen om het hoofd boven water te houden. En toch komen er steeds meer bij. De reden zal zijn dat de meesten net als Weisz verslaafd zijn aan film. "Als regisseur heb ik een ongelofelijke liefde en passie voor het vak. Dat is voor 99 procent inhoudelijk. Ik wil me niet bemoeien met een honorarium en zulke zaken. Misschien is dat ouderwets. Het gevolg van mijn gêne is wel dat ik nog iedere dag moet werken om morgen te kunnen leven, terwijl sommige mensen van mijn leeftijd al lang met pensioen zijn." Wedden dat Weisz, net als zijn jongere collega’s die hieronder aan het woord komen, nooit met pensioen gaat?
Uit hun mailtjes blijkt trouwens dat het hen helemaal niet zo slecht gaat. Zijn zij de gelukkige uitzonderingen in een poel van treurnis? Gaat het met hun regisserende collega’s wel slecht? Bent u regisseur? Laat de Filmkrant (redactie@filmkrant.nl) weten hoe u de touwtjes aan elkaar knoopt. Dan komen wij in een volgend artikel op dit onderwerp terug.

Hoe word je regisseur?
Zoals iedereen een bordje therapeut op zijn voordeur kan spijkeren, zo kan ook iedereen zich filmregisseur noemen. Een onderwijzer moet de pedagogische academie hebben doorlopen, maar een filmregisseur kan ook zonder vakopleiding aan de slag. En waarom ook niet? Vooral vroeger werd de Nederlandse filmwereld bevolkt door autodidacten. Bert Haanstra en Joris Ivens zijn beroemde voorbeelden. Zij knutselden zelf camera’s in elkaar en gingen aan de slag. Dat kon ook moeilijk anders want de Filmacademie werd pas in 1958 opgericht. Curieus was dat in 1958 de filmmakers zelf, die verenigd waren in de Nederlandse Beroepsvereniging van Filmers, absoluut geen vertrouwen hadden in de nieuwe opleiding. De vereniging liet weten dat ze de beroepsopleiding "nauwelijks serieus kan nemen, maar het integendeel betreurt dat goedwillende leken in de waan worden gebracht dat zij een vak gaan leren". Uit het onderzoek ‘Zijn wij in beeld’, dat in opdracht van het Dutch Director’s Guild in 2002 de sociaal-economische positie van regisseurs in kaart bracht, bleek dat ongeveer eenderde van de toen ongeveer negenhonderd Nederlandse regisseurs de Filmacademie hadden doorlopen. Ook interessant: slechts 14 procent van de regisseurs deed in 2002 niets anders dan regisseren; de overgrote meerderheid deed er andere betaalde activiteiten bij. We moeten denken aan zaken als lesgeven en scenarioschrijven, maar vaak waren dat ook activiteiten buiten de filmwereld. Welke dat zijn, vermeldt het onderzoek niet. Het prikkelt de nieuwsgierigheid. Wat doen regisseurs naast regisseren om aan de kost komen?

Het verzoek:

Ik heb een verzoekje. Ik ben voor de Filmkrant bezig met een artikel over wat filmmakers zoal doen om aan de kost te komen. Het mooist zou natuurlijk zijn als iedereen altijd aan het filmen is, maar in werkelijkheid moeten filmmakers geloof ik ook bier kunnen tappen, serveren en afwassen. Hoe zit dat bij jou? Kun je leven van het filmen of moet je er andere dingen naast doen? Ik hoop dat je mee wilt werken aan het artikel en wilt reageren.
Alvast dank,
Jos van der Burg
Redacteur de Filmkrant
PS
Als je andere filmmakers kent met aardige verhalen over hoe ze de touwtjes aan elkaar knopen, hoor ik dat ook graag.

De antwoorden:

Pieter Kuijpers (van god los, dennis p., tbs):
Ola Jos,
Ik produceer met mijn eigen bedrijf Pupkin Film films en tv drama. Ik ben samen met Sander van Meurs en Iris Otten eigenaar en ik doe het creatieve deel. Ik ben dus naast regisseur creatief producent. Ik kan er goed van leven, maar het is natuurlijk hard werken, zoals dat hoort. Ik denk dat veel regisseurs het nu moeilijk hebben vooral omdat de commercialwereld is ingestort. Ik zou daar mijn licht vooral opslaan voor sappige verhalen. Verder ken ik niemand die een krantenwijk loopt.
gr. Pieter

Jiska Rickels (4 elements, babaji, an indian love story):
Hoi Jos,
Ik wil graag meewerken aan je artikel maar ik zit enorm tegen een deadline aan te tikken. Hieronder heb ik kort wat antwoorden op je vraag gegeven maar mocht je nog meer info nodig hebben dan kunnen we misschien het beste volgende week even bellen. Naast mijn eigen filmprojecten werk ik vaker als regie-assistent o.a. bij the story of the weeping camel en afgelopen zomer bij de Duitse productie the two horses of dschingis khan, geregisseerd door Byambasuren Davaa. Daarnaast begeleid ik vaker projecten van de Filmacademie. Verder heb ik na 4 elements een kunstenaarsbeurs aangevraagd bij het Fonds van de beeldende kunsten. Deze gebruik ik als een vangnet voor de periode tussen de films. Voor mij was het een groot probleem om een betaalbare woonruimte in A’dam te vinden. Sinds januari woon ik nu tijdelijk in Berlijn en het bevalt me heel goed! Het is een goedkope stad en ik heb voor het eerst een legale eigen woning die bovendien betaalbaar is.
Ik hoop dat ik je hier wat aan hebt.
Succes met het artikel!
groeten,
Jiska

Simone van Dusseldorp (diep, kikkerdril):
Beste Jos,
Ik heb geen bijbaantjes die niets met film te maken hebben dus misschien heb ik niet echt een verhaal.
Groeten Simone

Sander Burger (olivier etc., panman, hunting & zn.):
Beste Jos,
Uiteraard wil ik je graag helpen met het artikel maar vrees dat mijn verhaal niet zo heel erg interessant is. Inderdaad heb ik sinds mijn afstuderen van de Filmacademie uitsluitend kunnen leven van regisseren, zonder daar al te veel rotzooi voor te hoeven maken of mezelf te prostitueren of iets dergelijks. Zelf verwonder ik mij ook altijd over dit feit maar het is zo. Uiteraard heb ik genoeg periodes gekend dat ik behoorlijk krap zat maar op de één of andere manier kreeg ik toch altijd nét op tijd geld, soms door belastingteruggave, één keer een erfenis, en heel af en toe WW.
Maar meestal gewoon door een klus. Mijn grootste inbreng hierin is dat ik gewoon geen geld uitgeef als ik het niet heb en mezelf erg weinig gun. Koop dus echt pas nieuwe schoenen als er gaten in de oude zitten etc. Enige uitzondering hierop zijn dingen als uit eten gaan en naar de kroeg.
Succes met je artikel!
groet,
Sander Burger

Menna Laura Meijer (meisjes en boys, sweety, the friends, betrayal and murder of maja bradaric):
Hallo Jos,
Dank je wel voor je mail. Ik wil wel meewerken aan je artikel, maar ik doe niets anders dan films maken. Laat maar weten of ik nog een bijdrage kan leveren.
Menna

Michiel van Jaarsveld (drift, stellenbosch):
Hai Jos,
Ik zag je mail pas laat, maar ik heb helaas ook weinig interessants te melden over obscure bijverdiensten. De tijd dat ik als straatmuzikant of barkeeper moest bijklussen om rond te komen is al een hele tijd voorbij. Dus ik kan er van leven, zou je kunnen zeggen, waarschijnlijk omdat mijn werk voor televisie redelijk wat continuïteit biedt (waar mijn tweede bioscoopfilm nog steeds op zich laat wachten). Wat ik daarnaast nog doe zijn commercials of clips nu en dan, en ik geef nog wel eens gastlessen bij verschillende acteeropleidingen en toneelscholen. Ik heb er overigens wel veel van geleerd om met de pet bij het dronken cafépubliek rond te gaan. Het lawaai, de desinteresse, de jolige grappen, en dan toch proberen nog iets moois te doen. Dat komt nog wel eens van pas in mijn werk als regisseur.
Groet,
Michiel