ZERO KELVIN

Drie is teveel

  • Datum 16-11-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films ZERO KELVIN
  • Regie
    Hans Petter Moland
    Te zien vanaf
    01-01-1995
    Land
    Noorwegen
  • Deel dit artikel

De enorme klompen ijs die de aarde sieren, blijven fascineren. (Documentaire)films over poolexpedities kan men inmiddels rekenen tot een eigen sub-genre. Met zijn tweede film, Zero Kelvin, lijkt de Noorse regisseur Hans Petter Moland zich op het eerste gezicht aan te sluiten bij deze traditie. Impliciet draait de film om een vraag die echter slechts weinig met ijs en sneeuw heeft te maken: kan een vrouw houden van een moordenaar?

Al vanaf het begin van de film wordt de feitelijke afstand voelbaar tussen natuur en de bewoonde wereld. Een extreem lange camerabeweging voert ons van gebarsten ijsschotsen over de zee naar het zonnige Oslo in de jaren twintig. Daar zien we de dichter Larsen, hoofdpersoon van de film en het gelijknamige boek. Zijn geliefde Gertrud heeft, als een moderne vrouw van haar tijd, een vrije opvatting over het huwelijk. Larsen twijfelt in zijn onschuld, en ten onrechte, niet aan haar liefde voor hem. Hij vertrekt om op pooldieren te jagen.
Aangekomen in het ijzige landschap wordt duidelijk hoe misplaatst zijn zelfgekozen verbanning is. Hij is niet bepaald beland op een zonnige vakantiebestemming, maar zo gedraagt Larsen zich in eerste instantie wél. De dichter steekt dan ook enorm af bij Holm en Randbeck die hier al enige tijd wonen. Randbeck koestert vanaf dat eerste moment een onuitputtelijke walging voor de welriekende kunstenaar. Hij had gehoopt op versterking bij de jacht en is hevig teleurgesteld bij het zien van deze ‘geparfumeerde drol’.

Walrus
Zero Kelvin is gefilmd op het eiland Spitsbergen. Zowel de eindeloze schakeringen blauw in de lichtval als de zakelijke manier van filmen, versterken de ijzigheid van het landschap. Alleen het dieprode bloed van gevilde dieren doorbreekt dit beeld. Echte konijnen en zelfs een walrus geven Zero Kelvin soms het karakter van een natuurfilm. De buitenopnames zijn zo overweldigend mooi dat ze de sterkste indruk achterlaten. Toch vormt deze koude omgeving niet meer dan de achtergrond waar de drie mannen proberen te overleven, desnoods ten koste van elkaar.
Minstens evenveel scènes spelen zich namelijk af binnen het mannen huishouden. Hier dalen de verhoudingen ook beneden het vriespunt. Met de komst van Larsen wordt de bedompte blokhut letterlijk te klein. De verschillen tussen karakters en ontwikkeling van de personages krijgen veel aandacht, waardoor de film soms wat toneelmatig aandoet. De ruwe Randbeck blijkt met vlagen een spiritueler en huiselijker heerschap dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Larsen verwildert op zijn beurt geleidelijk. Hij heeft geen tijd om te schrijven over de jagende mens zoals hij zijn uitgever had beloofd. Larsen wórdt de jagende mens. De zwijgzame Holm fungeert als intermediair en weet zodoende de verhitte hoofden regelmatig tot bedaren te brengen. Bjorn Sundquist, die deze wetenschapper speelt, won vreemd genoeg de prijs voor beste acteur op het Noors Filmfestival Haugesund. Gard B. Eidsvold en Stellan Skarsgard (op dit moment ook te zien als de verlamde minnaar Jan in Breaking the waves) acteren minstens even goed.

Kwelgeest
De mannen hadden onder dezelfde omstandigheden net zo goed makkers kunnen worden. In plaats daarvan kiezen Larsen en Randbeck ervoor om elkaars, en daarmee hun eigen, leven tot een hel maken. Terugkerend geschilpunt daarbij is hun verschillende opvatting over vrouwen en liefde. Als een echte kwelgeest tergt Randbeck de onschuldige dichter met schunnige toespelingen op Gertrud. Van al zijn liefdes was zelfs de grootste niet één dag uit zijn leven waard, meent de rauwdouwer. Ooit vermoordde hij de minnaar van zijn grootste liefde. Hij realiseerde zich toen dat een vrouw nooit van een moordenaar kan houden. Waarom denkt Larsen dat hij een beter mens is?
De spanningen spint Moland zorgvuldig en langzaam als een fataal web om de mannen heen. Holm krijgt er genoeg van en vlucht. En met zijn vertrek wordt de krachtmeting tussen Randbeck en Larsen een strijd op leven en dood. Zij zijn nu volledig van elkaar afhankelijk en gunnen elkaar geen centimeter vrijheid. Sartre heeft ooit eens gezegd dat de mens zichzelf pas werkelijk leert kennen in extreme situaties. Larsen kan deze stelling aan het einde van de film alleen maar onderstrepen. Zero Kelvin lijkt hiermee haast een existentialistisch leerstuk.
Moland toont zich een degelijk filmmaker. Het psychologische conflict tussen Randbeck en Larsen wordt subtiel en tot in de kleinste details uitgewerkt. De spanning die dit teweeg brengt, verslapt geen moment. Het koude landschap is voelbaar tot op het bot.

Kiki Jeanson