X-MEN

Bryan Singers nieuwste film X-men belooft superhelden en bovennatuurlijke knokscènes, maar wil ook recht doen aan de politieke achtergronden van de populaire strip.

Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gedeporteerde gezinnen schuifelen door de modder het getto binnen. In de drukte wordt een moeder van haar zoon gescheiden. Ze wil terug om haar kind te halen, maar dat wordt haar door Duitse soldaten verboden. Doorlopen moet ze. Wanneer de ijzeren poort de moeder van haar zoon scheidt, zijn er vier soldaten nodig om het hysterische jongetje in bedwang te houden.
Het is een onaangename scène, die je niet snel associeert met het soort amusement dat de studio’s doorgaans op het zomerpubliek loslaten. X-men wil dan ook graag iets anders zijn. De apotheose van het schrijnende openingstafereel doet vermoeden dat Bryan Singer het superheldengenre inderdaad boven zijn eigen banaliteit kan uittillen. Terwijl de soldaten hem tegen de grond drukken, vernielt het jongetje de poort die hem van zijn moeder weghoudt, door het staal met pure wilskracht te laten kromtrekken. De aanblik van het vervormde stalen hekwerk in de druilerige regen schept een treffend beeld van de wanhoop van de situatie.

Verschoppelingen
Het gebruik van de holocaust is niet vrijblijvend, en de rechtvaardiging laat dan ook niet lang op zich wachten. Het verhaal verspringt naar de nabije toekomst. Het jongetje uit de openingsscène heet nu Magneto (Ian McKellen) en hij is de leider van een radicale mutantenbeweging. De mensheid heeft een evolutionare sprong voorwaarts gemaakt, en diegenen met bovenmenselijke gaven worden gebrandmerkt als ‘mutant’. Geen superhelden, maar verschoppelingen. Wanneer een populistische senator opteert voor wettelijke registratie van elke mutant, denkt Magneto: "Dat nooit meer." En zo loopt een scène uit de holocaust bevredigend over in een film over striphelden. Tegen het einde van X-men, wanneer de mutanten alsnog superhelden zijn geworden en de ideeën zijn geweken voor het spektakel, lijkt de naargeestige proloog echter niet meer dan een vage echo uit een heel andere film.

Stuiptrekkingen
Een robbertje knokken op het vrijheidsbeeld, dat is waar X-men uiteindelijk in verzandt. Het is de teleurstellende afwerking van een in potentie bijzondere film. Naast de politieke intrige kent de eerste helft namelijk ook boeiende karakterschetsen van X-men in spé. Een op het oog doodnormaal tienermeisje (Anna Paquin) heeft bezoek van haar vriendje. Ze aait hem over de wang, waarna de jongen last krijgt van stuiptrekkingen. Bij lichamelijke aanraking absorbeert het meisje, dat zich later Rogue zal noemen, namelijk levenskracht van de ander. Beslist geen zegen voor een meisje met ontluikende seksuele gevoelens. Een ander personage, Wolverine (Hugh Jackman), is evenmin gelukkig met zijn bovenmenselijke krachten. Wanneer hij geprovoceerd wordt schieten ijzeren klauwen uit zijn handen, en dat doet behoorlijk pijn. Rogue en Wolverine leiden een zwerversbestaan tot Magneto een poging doet hen in te lijven bij zijn terreurorganisatie. Dat wordt verhinderd door Professor Charles Xavier (Patrick Stewart), een voormalige vriend van Magneto, maar nu diens rivaal. Xavier streeft hetzelfde na als Magneto: gelijke rechten voor mutanten, maar hij dwingt het niet af met terreur, maar met goodwill. Xavier leert jonge mutanten hun krachten te beheersen. En na jarenlange training en begeleiding kunnen de jongens en meisjes met het diploma ‘superheld’ op zak, de wereld bevrijden van kwade machten, als één van de X-men.
De X-men versus Magneto’s mutanten: het is voorwaar geen politieke strijd. Tegen de tijd dat de twee partijen flink met elkaar op de vuist gaan is de bijzondere context al lang overboord gegooid. Alsof het ballast was. Wat rest is spektakel in een inhoudelijk vacuüm.

Roel Haanen