WILDE

Tussen 1890 en 1897 stond de Ierse schrijver Oscar Wilde op het toppunt van zijn roem. Hij dankte deze positie aan spraakmakende en succesvolle toneelstukken als ‘Lady Windermere’s fan’ en ‘The importance of being earnest’. In de film Wilde besteedt regisseur Brian Gilbert echter weinig aandacht aan de werken en ideeën van Wilde. Hij concentreert zich op Wilde’s turbulente liefdesleven met jonge mannen en de fatale gevolgen die dat had voor hemzelf en zijn gezin.

Oscar Wilde (1854-1900) leefde toen koningin Victoria nog de Engelse troon bezette. Het negentiende-eeuwse Engeland staat, mede door haar invloed, bekend als de meest preutse en conservatieve eeuw uit de Engelse geschiedenis. Een residu van hoe politici, rechters en andere gezagsdragers in die tijd dachten en voelden, kunnen we ervaren als de huidige koningin Elizabeth uit haar wassenbeelden paleis tevoorschijn komt en haar natie als een strenge en gevoelloze grootmoeder toespreekt.
Wilde had in het licht van de heersende normen en zeden een groot probleem: hij was homoseksueel. En dat niet alleen, hij kwam er nog openlijk voor uit ook. In de blinde ban van zijn liefde voor de jonge lord Alfred Douglas, troetelnaam Bosie, liet hij zich overhalen om diens vader, de gewelddadige markies van Queenberry, voor het gerecht te dagen wegens smaad. De rollen werden door de rechter echter snel omgedraaid en Wilde werd veroordeeld tot twee jaar zware dwangarbeid voor ‘zedenloos gedrag met mannen’. Het betekende het roemloze einde van zijn carrière. Na zijn vrijlating leefde hij nog twee jaar eenzaam en geruïneerd in Parijs waar hij in 1900 overleed.

Levenskunstenaar
Wilde’s leven bevat alle ingrediënten voor een meeslepende biografische film. Hij was niet alleen een gevierd schrijver, die naast sprankelende toneelstukken ook erudiete essays, een roman, sprookjes en gedichten schreef, maar hij was tevens een levenskunstenaar. Volgens hem waren er maar twee kunstvormen: het leven zelf en de literatuur die dit leven moest beschrijven.
Helaas heeft de Engelse regisseur Brian Gilbert, bekend van de film Tom & Viv, er een gelikt en braaf kostuumdrama van gemaakt. Uit de manier waarop in Engelse films de negentiende eeuw herleeft blijkt keer op keer wel het bewonderenswaardige vakmanschap van de Britten. Tot in de puntjes wordt in de art direction, de kostuums en make-up van de acteurs de vorige eeuw herschapen. De perfecte personificatie van deze transformatie is de actrice Jennifer Ehle, die de rol van Elizabeth Bennett in de tv-serie ‘Pride and prejudice’ vertolkte. Zij speelt de iets te begripvolle echtgenote, die met haar twee zonen steeds verder vervreemdt van haar man. In de vorm van een parallelmontage zien we hoe Wilde af en toe terugkeert bij zijn gezinnetje. Hij vertelt zijn zoons het door hemzelf geschreven sprookje van een reus, die niet wil dat er kinderen in zijn tuin spelen en zich daarmee afsluit van het geluk. Het verhaal is te zien als een metafoor voor het leven dat Wilde zelf op dat moment leidde.

Lange monologen
De vertolking van Stephen Fry is een verhaal apart. Hij speelt Wilde op een manier die alleen Wilde zelf had kunnen verbeteren. De lange monologen, waar Wilde als gevierd causeur om bekend stond, rollen als poëtische volzinnen uit zijn mond. En de hartstochtelijke overgave aan de talloze knapen waarmee Wilde het bed deelde, lijkt hem op het lijf geschreven. Fry is op een vanzelfsprekende wijze in bijna elke scène aanwezig zonder dat het hinderlijk wordt. De vermaarde komiek uit bekende series als ‘Not the nine o’clock news’, ‘The young ones’ en ‘Blackadder’ is op z’n best wanneer hij voor de rechtbank zijn voorkeur voor jongere mannen — "the love that dare not speak its name" — verdedigt. Wilde’s onvoorwaardelijke overgave aan zijn verguisde manier van leven komt in Fry’s optreden zonder een greintje ironie overtuigend naar voren.
Wilde was een geniale schrijver, die met zijn beroemde paradoxen zijn tijdgenoten vervoerde. Zijn persoonlijkheid was vele malen complexer en veelzijdiger dan in deze oppervlakkige film getoond wordt.

François Stienen