While We’re Young

De jeugd van tegenwoordig is een makkelijke prooi voor cultuurpessimisten maar ook een bron van oneindige fascinatie. Noah Baumbach maakte al twee films over zijn affiniteit met heden­daagse hipsters, maar in While We’re Young wordt zijn blik toch ineens kritisch en daardoor veel scherper. Vooral de hedendaagse obsessie met oprechtheid en authenticiteit moet het ont­gelden.

Door Eva Sancho Rodriguez

In While We’re Young spelen Ben Stiller en Naomi Watts twee lichtelijk uitgebluste veertigers die net als Baumbach gefascineerd raken door jonge hipsters in Brooklyn. Stillers personage Josh was ooit een veelbelovende jonge documentairemaker, maar het lukt ‘m al tien jaar niet om z’n film af te maken. En inmiddels is hij ook niet jong meer. Een ontmoeting met de zorgeloze twintigers Darby (Amanda Seyfried) en Jamie, gespeeld door Adam Driver uit de HBO-hitserie Girls, blaast het huwelijk van Josh en Cornelia nieuw leven in. Maar na een komische eerste akte zet Baumbach de boel onder spanning door de verschillen tussen de generaties op de spits te drijven.
Hier voelt Baumbach zich thuis. Met Ben Stiller maakte hij Greenberg (2010), waarin Stiller een veertiger-in-crisis speelde die door een ontmoeting met de jonge Florence z’n koers een beetje terugvindt. Florence werd gespeeld door Greta Gerwig, een van de sleutelfiguren uit de onafhankelijke Amerikaanse mumblecore cinema, een beweging die ook de maker van Girls (Lena Dunham) voortbracht. Samen met Gerwig — inmiddels zijn partner — maakte Baumbach het charmante Frances Ha (2012) en meteen daarna Mistress America (die hier nog uit moet komen). Allemaal films waarin personages hun leven op orde proberen te krijgen, als allegorie voor de worstelingen van een hele generatie.

Biologisch ijs
Josh en Cornelia zijn de typische Generatie-X twijfelaars: ze keuren de materialistische consumptiecultuur af maar verzamelen gretig alle glimmende Apple-gadgets. Baumbachs portret van de jongere Generatie-Y of millenials is ook raak: Darby doet alleen wat ze ‘oprecht’ leuk vindt (biologisch ijs maken) en Jamie weet met akelige precisie zijn ‘authentieke’ enthousiasme voor alles om hem heen te verwoorden. De permanent opgewekte Jamie, die zijn dankbaarheid toont door de handpalmen ‘spiritueel’ op elkaar te drukken, blijkt niettemin over een gehaaid talent voor zelfpromotie en manipulatie te beschikken. Josh kan dat allemaal maar moeilijk rijmen. Wat Jamie en Darby aanvankelijk zo charmant maakte was hun oprechte enthousiasme, dat voor Josh als nihilistische Gen-X-er even onweerstaanbaar als onnatuurlijk blijkt te zijn. Die omarming van oprechtheid, die tegelijk erkent dat we nou eenmaal in een ironische, postmoderne wereld leven, is het kenmerk van wat in literatuur en film New Sincerity is gaan heten.

New Sincerity
Oorspronkelijk verwees die term naar de manier waarop hedendaagse literatuur probeert de verlammende ironie en twijfel van het postmodernisme om te buigen in experimenten met oprechtheid. Zowel via ‘oprechte’ vertelvormen als realisme en naturalisme als door ‘oprechte’ personages. Denk bijvoorbeeld aan de geëngageerde literatuur van Dave Eggers of de allegorische roman Freedom van Jonathan Frantzen (Baumbach was tevens scenarist van de adaptatie van Frantzens The Corrections). Ook Josh is met zijn documentairefilm verstrikt geraakt in het web van de postmoderne nuance: hij probeert al tien jaar een film te maken over het militair-industriële complex, de geschiedenis van oorlog, Amerika, filosofie, alles eigenlijk. Daarmee wilde hij zich distantiëren van zijn schoonvader en mentor, een fictieve Direct Cinema ster-regisseur. Die Direct Cinema documentaire-traditie van D.A. Pennebaker, Frederick Wiseman en de Maysles-broers met z’n observerende sociaal realisme staat hier voor een lang-vervlogen geloof in onbaatzuchtige objectiviteit. Maar wat komt daarna, is de vraag. Het postmodernisme opende onze ogen voor de geconstrueerdheid en manipulatie van media, maar wat doe je als je daarna niet meer weet wat echt en waarachtig is?
Het antwoord van de New Sincerity op die crisis was de waarheid van de persoonlijke ervaring: de intieme ontboezemingen van autobiografie werden de nieuwe garantie voor oprechtheid, zowel in literatuur als in film. Ook Baumbach putte nadrukkelijk uit zijn eigen biografie, met het rauwe, emotionele The Squid and the Whale (2005) over de echtscheiding van zijn ouders.

Trouwen
Hoewel Baumbach met Wes Anderson, Miranda July en Spike Jonze wordt gerekend tot de New Sincerity cinema, is While We’re Young juist een film die kritisch kijkt naar het succes van die nieuwe authenticiteitscultuur. De obsessie met autobiografische verhalen en beelden, oneindig uitvergroot en herhaald op sociale media en reality-tv, maakt ons allemaal onfeilbare ‘performers’ van authenticiteit. Het perfecte acteren van enthousiasme in een selfie, of jezelf een klein beetje belachelijk maken om te laten zien dat je het spel meespeelt, zijn in het netwerk-tijdperk instrumenten voor succes geworden: communicatief kapitaal.
Jamie weet hoe hij zijn autobiografische authenticiteit moet verkopen en de film laat met chirurgische precisie de keerzijdes en nuances daarvan zien. Jamie maakt een Catfish-achtige documentaire over een bevriende Afghanistan-veteraan die toch vooral over Jamie zelf gaat. Daar kun je cynisch over doen, suggereert Baumbach, maar anders dan Gen-X-er Josh maakt Jamie tenminste wel iets af.
De manier waarop de oudere generaties in While We’re Young zich daarbij neerleggen is akelig confronterend. Zelfs de fictieve Direct Cinema-regisseur die voorbijkomt, beaamt dat zorgvuldig nagebootste oprechtheid vandaag de dag beter werkt dan het oprechte idealisme van de jaren 60. Toch vindt Baumbach de uitweg die de ‘nieuwe oprechtheid’ biedt niet aantrekkelijk en het einde van While We’re Young is dan ook ambivalent. Als we alleen nog maar geïnteresseerd zijn in verhalen over onszelf en onze zogenaamd oprechte fascinaties, verhalen die toch vooral over trouwen en kinderen krijgen gaan, dan kijkt niemand meer om naar die documentaire over de slepende oorlog waar we in verwikkeld zijn. Want die is er ook nog.

Filmkrant.Live verzorgt in augustus introducties bij While We’re Young
Filmschuur | Haarlem
1 augustus, 16.30 uur
Cinecenter | Amsterdam
14 augustus, 21.00 uur
Eva Sancho Rodriguez