WELT AM DRAHT

Vergeet AVATAR en THE MATRIX

  • Datum 01-09-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films WELT AM DRAHT
  • Regie
    Rainer Werner Fassbinder
    Te zien vanaf
    01-01-1974
    Land
    Duitsland
  • Deel dit artikel

Fassbinders herontdekte sci-fi tv-serie welt am draht is geniaal, gedateerd en oh zo Fassbinderiaans.

Je hebt films en vergeten film. En dan is er nog een derde categorie: films waarvan we niet eens wisten dat we ze vergeten zijn, maar die bij herontdekking meesterwerken blijken. Foei filmgeschiedenis!
Rainer Werner Fassbinders welt am draht is zo’n film. Het is niet eens een film, maar een tweedelige tv-serie, die nu gerestaureerd door Eye wordt uitgebracht, als onderdeel van hun dvd-deal met het Vlaamse Lumière. Fassbinder draaide welt am draht direct na fontane — effi briest (1974). Hij werd in 1973 voor het eerst op tv uitgezonden en verdween al snel in de omroepkrochten tot een gerestaureerde 35mm-print tijdens het afgelopen Filmfestival Berlijn zijn wereldpremière. Wat een sensatie!
Voor een beetje cinefiel is het niet moeilijk om de verwijzingen naar films als Jean-Luc Godards alphaville (1965) of Stanley Kubricks ultieme klassieker 2001: a space odyssey (1968) en ongetwijfeld nog talloze obscure B-film-werkjes te herkennen.
Maar minstens even interessant zijn de sporen die welt am draht naliet in de filmgeschiedenis. Zonder dat ze zich bij mijn weten er ooit expliciet over hebben uitgelaten, moeten de gebroeders Wachowski voor het maken van de Matrix-trilogie en James Cameron in het geval van avatar toch op z’n minst via het grote cinefiele collectieve onderbewustzijn kennis hebben genomen van Fassbinders sciencefiction paranoiathriller die zich afspeelt op de grens van echte en virtuele werkelijkheden.
Gebaseerd op Daniel F. Galouyes roman Simulacron-3 (1964) vertelt welt am draht het verhaal van high-tech bedrijf IKZ dat een door computers gegenereerde werkelijkheid heeft ontwikkeld, bevolkt door ‘identity units’ die zich mensen wanen. Voor bewoners van onze wereld is het mogelijk om naar die parallelle wereld te reizen door middel van een soort virtual reality-helm (avatar et al) en weer terug te komen via een telefooncel (matrix). De grenzen tussen beide werkelijkheden beginnen te schuiven op het moment dat Simulacron-bedenker Henry Vollmer op een dag spoorloos verdwijnt en zijn collega Fred Stiller als verdachte en privédetective ineen de beide kafkaëske universa doorkruist op zoek naar, tsja, de waarheid?
Net als later in berlin-alexanderplatz (1980) exploreert welt am draht het schemergebied tussen droom en nachtmerrie, fel realisme en surrealistische waan waar twee mannen, afschaduwingen van elkaar, geconfronteerd worden met vragen rondom recht, geschiedenis, moraal en geheugen. Het Simulacron-programma is ooit met de beste bedoelingen opgezet om te weten hoe de toekomstige mens fouten uit het verleden zou moeten voorkomen, maar ontaardt al snel in een commercieel en zedeloos niemandsland. Gruwelijk, geniaal, in z’n stijl soms gedateerd, maar vooral oh zo Fassbinderiaans in z’n detaillering, genadeloze psychologie en melodramatische spel met genres. En vol met heerlijke bijrollen voor de hele Fassbinder-famlie.

Dana Linssen