WELCOME TO THE DOLLHOUSE

Met het succes van Welcome to the dollhouse (de grote juryprijs op het Sundance Festival) kan de Amerikaanse regisseur Todd Solondz de depressie die volgde op het mislukken van zijn debuutfilm (toepasselijk getiteld Fear, anxiety and depression) achter zich laten. De komedie Welcome to the dollhouse is echter minder opgewekt dan de titel doet vermoeden. Het is een tragikomische film over de diepe eenzaamheid van de lelijke en verkeerd geklede puber.

De hierarchie onder de leerlingen is op de meeste middelbare scholen duidelijk en onontkoombaar. Er kunnen maar een paar de populairsten zijn en de rest is grijze massa. Als je tot deze grijze massa behoort heb je eigenlijk nog mazzel want je kunt ook nog aan de onderkant van de school-samenleving belanden: de ‘grey-grubbers’, de sukkeltjes, zij die het om voor iedereen zichtbare redenen verdienen om gepest en getreiterd te worden. Dergelijke personages zijn opvallend afwezig in glamoureuze (en moralistische) tv-series als ‘Beverly Hills 90210’ of ‘Heartbreak High’. In deze series worden de sporadische ‘losers’ vertolkt door dermate aantrekkelijke acteurs dat je er wat voor zou hebben gegeven om zo ‘donker maar interessant’ door school te hebben gebanjerd. Op vergelijkbare wijze wordt in ‘The wonder years’ Kevins verlegenheid en gestuntel altijd verzacht door de nostalgisch terugblikkende voice-over die ieder scherp kantje allang van een romantisch laagje heeft voorzien.
Zo niet in Welcome to the dollhouse. Deze film houdt zich verre van romantisering. Dat hoofdpersoon Dawn een uitgestotene is, wordt meteen in het eerste shot pijnlijk duidelijk: brilletje, dikkig, raar rokje en aarzelend om zich heen kijkend op zoek naar een plek om te eten in de drukbevolkte, morsige kantine. Daar wil natuurlijk niemand naast zitten! Niet alleen op school, maar ook thuis roept het meisje irritatie en zelfs aggressie op. Tenslotte begint een mens niet aan het ouderschap om een dergelijke miskleunende, stuurse en chagrijnige puber voort te brengen. Dawns moeder steekt haar voorkeur voor het jongere zusje Missie, dat permanent in kokette roze ballet-tutu door het huis dwarrelt, dan ook niet onder stoelen of banken.

Onnozele jongeman
Het is de tragiek van de uitgestotenen op school dat zij niet doen aan strijdbaar separatisme. Ook Dawn niet. Zij heeft dan wel een ‘special people club’ opgericht, maar niet echt uit volle overtuiging. Als vriendje Ralphie haar in het zelf gefabriceerde clubhuis troost met de woorden dat ze wellicht nog meer leden zullen kunnen werven, weert Dawn hem af. "I don’t want other people to join. I wanna be popular!"
In plaats van zich te verheugen in de liefde van het ‘watje’ Ralphie en later de stuurse maar niet onaantrekkelijke ‘punkie’ Brandon, gaat Dawn (zoals iedereen) voor de populairste jongen uit de klas van haar oudere broer: Steve. Een wat onnozele jongeman, maar mooi, cool en met een prachtige zangstem. Steve is vriendelijk tegen Dawn, maar geen haar op zijn hoofd die eraan denkt dat het onooglijke kind ook een seksueel verlangen zou kennen. Gedoemd te mislukken dus. En anders dan in Hollywoodfilms waarin in zo’n situatie het lelijke eendje dankzij de juiste make-up, kleding en contactlenzen verandert in de prachtige vrouw die er altijd al onder zat, blijft Dawn gevangen in een foute gifgroene legging en dus geheel onopgemerkt.

Puberaal verzet
In deze cynische verbeelding van de lotgevallen van Dawn toont Welcome to the dollhouse als het ware de zwarte onderkant van het vorig jaar door Hollywood uitgebrachte Clueless. Terwijl ook Clueless een kritiek was op de highschool-mentaliteit, bleef die film binnen het ongevaarlijke genre van de ‘romantic comedy’ en speelde Alicia Silverstone met de populaire Cher een aantrekkelijke variant van zichzelf: mooi, rijk, ad rem en uitzonderlijk. Dawn is lang niet zo benijdenswaardig, maar het getuigt van de kracht van Welcome to the dollhouse (en het spel van de kleine Heather Matarazzo) dat het toch heel gemakkelijk is om met haar mee te leven. De film schetst subtiel de wisselwerking tussen enerzijds het falen van Dawn die in haar puberale verzet, onzekerheid en narcisme te weinig uit de voeten kan met de sociale structuur en anderzijds de genadeloze hardheid van de anderen die een dergelijk onvermogen onmiddelijk weten af te straffen.
Het levert prachtige pijnlijke scènes op zoals Dawns straf-spreekbeurt over ‘dignity’ ("which is a good quality everyone should have!"), die zij stijf en met zachte bibberende stem voordraagt voor de klas terwijl de docente haar steeds opnieuw bits vermaant om luider te spreken. Of ontroerende scènes zoals in de wijze waarop de even eenzame maar stoere ‘punkie’ Brandon zijn verlangen naar Dawn alleen maar in de termen van de hun omringende vijandige wereld weet te verwoorden: "Tomorrow, three o’clock, I will rape you!".
Hoewel de film na tweederde wat inzakt omdat de gebeurtenissen wat al te willekeurig en soms ook wat melodramatisch zijn, geeft Welcome to the dollhouse een scherpe tekening van de verwarring van de puberteit, een periode die tenslotte ook gekenmerkt wordt door een hang naar melodrama. In de Amerikaanse recensies werd zeer voorspelbaar gesproken over een voor kinderen ‘unsettling’ voorstelling van puberale verlangens en frustraties. Nu zal deze film de briefschrijvers naar VPRO’s Achterwerk geen hart onder de riem steken in de vorm van een romantisch happy end, maar gedeeld leed is half leed. In die zin is Welcome to the dollhouse niet alleen scherp, treffend en cynisch maar toch ook ondersteunend en verzachtend te noemen.

Jann Ruyters