Wadjda

Goed nieuws: met Wadjda heeft niet alleen voor het eerst een Saoedische filmmaakster een speelfilm gemaakt, maar de innemende film zet ook het Saoedische patriarchaat te kijk.

Is dan niets meer zeker in de wereld? Sinds vorige maand mogen vrouwen fietsen in Saoedi-Arabië. Wel onder begeleiding van een man, dat spreekt vanzelf, maar toch. Het moet niet gekker worden. En het is al gek, want Haifaa Al Mansour is de eerste Saoedische vrouw die in Saoedi-Arabië een speelfilm heeft gemaakt. En niet zomaar een film, want Wadjda zaagt aan de poten van het patriarchaat. Reizen zonder mannelijke toestemming? Autorijden? Trouwen met een niet-moslim? Voor vrouwen onmogelijk in Saoedi-Arabië, waar de getuigenis van één man evenveel waard als die van twee vrouwen.
Toch is het land aan het veranderen. Een speelfilm van een Saoedische vrouw was tien jaar geleden ondenkbaar. Dat het Al Mansour lukte, wijst op steun van invloedrijke personen. In haar geval is dat de Saoedische prins Waleed Bin Talal. De eigenaar van een Arabisch media-imperium dat tv-stations, radiozenders en filmstudio’s exploiteert, financierde Wadjda. Het illustreert dat in ieder geval een deel van de Saoedische elite voor verandering van de positie van vrouwen is. Wadjda moeten we zien in deze context. De emotioneel knap opgebouwde film legt net als Iraanse films van een jaar of vijftien geleden (The White Balloon, Waar staat het huis van mijn vriend?) de absurditeit van het patriarchaat bloot door er met kinderogen naar te kijken. Dat kind heet Wadjda, is tien jaar en wil een fiets. Hoe haalt ze het in haar hoofd, zegt haar moeder. Weet ze niet dat vrouwen van fietsen onvruchtbaar kunnen worden?
Dat Wadjda een list verzint om toch aan een fiets te komen, is niet het belangrijkste. De film draait om wat we door haar ogen van de Saoedische samenleving zien: haar vader neemt een tweede vrouw, omdat zijn eerste vrouw geen zoon heeft gebaard, en op school worden meisjes religieus gehersenspoeld en geleerd dat ze moeten zwijgen als er mannen in de buurt zijn. Wadjda schetst een beeld van een akelig patriarchaal systeem, maar gaat ook over vitaliteit. De rebelse Wadjda bewijst dat Saoedische meisjes, zoals alle meisjes op de wereld, slim zijn. Wadjda is een door het neorealisme geïnspireerde innemende film, die de kijker hoopvol naar huis stuurt. Italië heeft zijn Bicycle Thief, Saoedi-Arabië vanaf nu zijn Bicycle girl.

Jos van der Burg