VIVA ZAPATERO!

De Italiaanse documentaire Viva Zapatero! had eigenlijk tijdens de Deense cartoonrel moeten uitkomen, dan was hij nog actueler geweest. Maar ook nu nog is Guzzanti’s aanklacht tegen de ijzeren greep van de politiek op de media, in dit geval de Italiaanse, fascinerend.

De situatie in Viva Zapatero! is niet volledig vergelijkbaar met de rel rondom de Deense cartoons. Bij de cartoons waren het de inwoners van landen die de discussie over satire en vrijheid van meningsuiting luidruchtig op gang brachten. In Viva Zapatero! is het een politiek systeem dat bepaalt waar de grens moet liggen tussen wat gezegd mag worden en wat niet. Censuur dus. Dat er drie landen verderop, in Italië, een systeem bestaat waar één persoon een netwerk om zich heen heeft gebouwd waarmee hij het volledige media-apparaat beheerst, is natuurlijk geen nieuws, maar om het zo duidelijk te zien, is schokkend.
In de eerste en laatste aflevering van RAIot, het satirische programma van regisseur Guzzanti, imiteerde zij premier Berlusconi, met rake gelijkenis: brede schouders in een donkerblauw pak, glimmend voorhoofd en royale gebaren, een stapel goudstaven naast hem op tafel. "Het schijnt dat de media in dit land beheerst worden door één persoon. Wij zullen deze persoon vinden!" belooft Guzzanti’s Berlusconi. Guzzanti is ‘een joker’, zoals ze zelf zegt. In Viva Zapatero! gaat ze te rade bij Europese collega-jokers, zoals de Britse Rory Bremner, een ‘spitting image’ van Tony Blair. Hoe is het mogelijk dat satire verboden kan worden anno nu, vraagt hij zich terecht af. "Een ondenkbare situatie in Engeland," aldus Bremner.

Marionetten
Overeenkomst tussen de cartoonsituatie en Guzzanti’s Italië is de vraag wat satire is, wat de functie ervan kan zijn en of er een grens aan spot is. Guzzanti zoekt naar de antwoorden door te praten met collega-imitators, schrijvers en door Berlusconi’s marionetten ontslagen journalisten. In de Italiaanse media gelden geen journalistieke principes van hoor en wederhoor en nieuwsselectie, zo blijkt uit de gesprekken. De krantenkoppen na de rel om haar tv-programma ‘RAIot’ leggen de schuld duidelijk bij het programma en reppen met geen woord over censuur. De meeste journalisten gaan hierin mee. We zien een groep verslaggevers een acteur interviewen die al verschillende keren is aangeklaagd wegens belediging. "Ik zeg wat jullie zouden moeten zeggen," vertelt hij de journalisten. "Jullie zouden moeten rebelleren."
Guzzanti bestookt op Michael Moore-achtige wijze politici en leden van de media-waakhond, die stuk voor stuk laf en vreselijk irritant zijn. Ze blijft actrice en dat breekt haar in deze documentaire heel soms op. Na vergeefse pogingen om verhaal te halen bij politici zoomt de camera in op haar gezicht terwijl ze op straat tegen een muur aan zit, met de handen in het haar. We begrijpen dat ze het moeilijk heeft, maar deze scène heeft geen meerwaarde in de film. Het geeft echter niet, want de rest van de film is zo sterk dat je Guzzanti haar dramamomentje vergeeft.
We zien stukjes uit Guzzanti’s show, fragmenten van Britse satire en ons eigen Kopspijkers. Stijlkeuzes zoals de portretfotootjes van politici die oneindig vermenigvuldigen en het beeld vullen, waarmee de inteeltpraktijken van de Italiaanse overheid uitgebeeld worden, zijn goed. Viva Zapatero! is in de juiste vorm gegoten. De film heeft humor, maar ook een ernstige ondertoon en dat moet wel gezien het onderwerp.

Lotte de Wit