Unsane

Steven Soderbergh trok simpelweg zijn iPhone uit zijn broekzak voor de onvoorspelbare psychothriller Unsane, dat met voelbaar plezier speelt met onze verwachtingen.

Hoe bewijs je dat je niet gek bent? Of erger: hoe bewijs je dat je niet gek bent terwijl je er zelf steeds meer aan twijfelt of je écht niet gek bent? Op het eerste gezicht heeft Sawyer Valentini (Claire Foy) alles onder controle. Op haar nieuwe baan wimpelt ze vakkundig en resoluut de klungelige avances van haar leidinggevende af, en skypend met haar moeder geeft ze hoog op van haar nieuwe leven in een nieuwe stad.
Maar tijdens een via Tinder geritselde one­nightstand slaat ze plotseling dicht. Een simpele aanraking trekt een psychische wond open. Ze googlet een therapiegroep voor slachtoffers van stalken en belandt bij een kleine kliniek. Maar daar begint de ellende pas: omdat Sawyer niet oplet wat ze ondertekent, en vagelijk iets in de richting van suïcidale gedachten heeft genoemd, wordt ze zomaar een week opgenomen. Het blijkt een gewiekste verzekeringsfraude, legt medepatiënt Nate haar uit: de kliniek houdt patiënten net zo lang gedrogeerd tot hun vergoedingen opdrogen. Maar net als Sawyer zich uit dit wespennest lijkt te gaan werken, staat ze oog in oog met een verpleger die als twee druppels water lijkt op haar stalker van weleer. Achtervolgde hij haar tot hier? Of heeft Sawyer ze niet allemaal meer op een rijtje?
Het is het startpunt van een onvoorspelbare psychothriller waarin regisseur Steven Soderbergh met voelbaar plezier speelt met de verwachtingen van het publiek. Uiteindelijk gaat Unsane dan ook niet echt over gekte, of fraude in de gezondheidszorg, of stalken, of #MeToo, al stipt het al die onderwerpen meer of minder serieus aan. Maar de belangrijkste drijfveer achter het maken van Unsane lijkt: het plezier in het maken van Unsane.
In zijn studiojaren stond Soderbergh bekend om het principe ‘one for them, one for me’ — hij wisselde grotere, succesvolle projecten als de Oceans-films af met kleine, onafhankelijk gemaakte experimenten. Ook nu hij, enkele jaren na zijn breed aangekondigde pensionering die uiteindelijk slechts een maand of twee duurde, bij al zijn projecten de touwtjes zelf in handen houdt, lijkt hij dat procedé te volgen. Unsane past in het rijtje experimenten: de film werd in slechts tien dagen gedraaid, en vrijwel geheel geschoten op smartphones.
Tijdens de persconferentie op het filmfestival van Berlijn, waar de film in competitie draaide, vertelde Soderbergh (die onder zijn vaste pseudoniemen Peter Andrews en Mary Anne Bernard ook het camerawerk en de montage van de film verzorgde) enthousiast over hoe klein de ruimte tussen idee en uitvoering voor hem is, nu hij de apparatuur om een film te maken altijd bij zich heeft. Unsane had misschien net iets scherper kunnen zijn als dat gat kleiner was geweest, en er iets meer tijd was genomen voor het ontwikkelen van het scenario. Maar ongetwijfeld had dat ook afgedaan aan de aanstekelijke, springerige energie die de film nu heeft.

Joost Broeren-Huitenga