TSOTSI

Zes dagen uit het leven van een gangster uit Soweto. In mindere handen een sentimentele draak maar in Tsotsi is het een scherp gesneden verhaal.

"Iedere man heeft een naam", zegt zijn vriend Boston tegen Tsotsi. Tsotsi betekent boef, rotzak, en Boston wil van hem weten wat zijn echte naam is. Maar Tsotsi praat alleen met zijn vuisten en door de loop van een pistool. Hij heeft geen antwoord want een naam betekent menselijkheid, een identiteit en die is hij kwijtgeraakt door alle ellende en geweld. Hij slaat zijn vriend tegen de grond en rent weg. Die nacht schiet hij ergens in suburbia achteloos een vrouw neer en steelt haar auto. Een paar kilometer verderop kijkt hij achterom en vindt op de achterbank een baby.
De ellende in het township rond Johannesburg is zo alomtegenwoordig dat niets verrast maar ook niets cliché is. Dat Tsotsi’s moeder besmet is met aids, dat iedereen in een flits kan worden omgelegd, dat zelfs kinderen jonger dan tien jaar in bendes over het terrein zwerven en mensen bedreigen, alles gebeurt. Sterker nog: elke film over de townships zal de realiteit terug moeten brengen tot behapbare porties.
Maar de baby is wel een kleine verrassing. De baby moet overleven en de zorg voor het kind dwingt Tsotsi om menselijker te worden (hier is de film net even zachter dan de realiteit). Plotseling is hij afhankelijk van anderen, vooral van Miriam (Terry Pheto), een alleenstaande moeder in Soweto die hij eerst met zijn pistool dwingt borstvoeding te geven maar waarmee langzaam een nieuwe vriendschap ontstaat.
De ontknoping komt niet onverwacht maar de manier waarop het verhaal zich naar het eind beweegt, is vakwerk. Het geweld verdwijnt nooit uit de gedachten van de kijker. Er blijft een constante dreiging die de baby, waar het verhaal tenslotte om draait, steeds naar de achtergrond dringt.

Kwaito-muziek
Tsotsi figureert naast Paradise now in de ‘line up’ voor een Oscar voor Beste Buitenlandse Film en het moet gezegd dat deze film met zijn conventionele verhaallijn een veilige, meer traditionele keuze is nu een Israëlische lobby koste wat kost probeert te voorkomen dat Paradise now een ‘Palestijnse film’ wordt genoemd. (Inderdaad, ik sleep er een persoonlijke ergernis met de haren bij.)
Toch kan Tsotsi de prijs ook op eigen kracht binnenhalen. Het verhaal — naar het gelijknamige boek van de Zuid-Afrikaanse toneelschrijver Athol Fugard uit 1959 — is dan misschien weinig radicaal, regisseur Gavin Hood (A reasonable man) en de twee hoofdrolspelers houden de film strak in toom. Nergens übersentiment, zelfs bijna nergens sentiment en dat is altijd lastig met een baby als hoofdpersoon. Maar ook nergens te veel politiek, en ook dat verrast. Vooral beginneling Presley Chweneyagae acteert erg goed, eerst als een verbitterde en gevoelloze gangster en dan als een jongen die beseft dat hij zichzelf en anderen kan redden van de ondergang. En dat alles met minimale uitdrukkingen en bewegingen.
Andere pluspunten: de Zuid-Afrikaanse Kwaito-muziek kan direct naar cd en de beelden van cameraman Lance Gewer geven vooral in het begin prachtige, bruingekleurde panorama’s van Soweto. Maar ook hier niets te veel.

Ronald Rovers