Trois souvenirs de ma jeunesse

Dankzij Arnaud Desplechin hoeven we nooit meer afscheid te nemen van onze jeugd. Vrij heen en weer bewegend tussen heden en verleden en van het ene naar het andere personage, laat hij de overgangsjaren van z’n jonge spelers naar volwassenheid zien, tegen de achtergrond van culturele en politieke veranderingen aan het eind van de 20ste eeuw.

In 1996 maakte Arnaud Desplechin Com­ment je me suis disputé… (ma vie sexuelle), waarin een jongvolwassen Paul Dedaleus twijfelde over zijn seksuele en professionele koers. Bij zijn vriendin Esther blijven of toch vrijer leven? En welk vak moest hij in godsnaam kiezen? Bijna twintig jaar later keert Desplechin terug bij dezelfde personages om laten zien wat eraan voorafging maar ook wat daarna kwam.
In de eerste van drie episoden ontmoeten we in de tegenwoordige tijd in Tadzjikistan een oudere Paul Dedaleus, opnieuw gespeeld door Mathieu Amalric. Onvermijdelijk in bed bij een geliefde want het is een Franse film. Hij staat na jaren van zelfverkozen ballaningschap op het punt terug te keren naar Frankrijk maar op het vliegveld wordt hij aangehouden en ondervraagd over z’n paspoort. Dat gesprek gebruikt Desplechin om Paul over z’n jeugd te laten vertellen. Eerst over een korte episode getiteld ‘Rusland’, waarin hij met een vriend met veel bravoure en het bijbehorende gebrek aan realiteitszin de spion uithangt, en daarna in het derde deel over een tijd die eigenlijk het hart van de film vormt: zijn ontmoeting en relatie met Esther.
Desplechin beheerst als weinig andere makers de kunst om een verhaal vrij meanderend te vertellen maar het toch een duidelijk richtingsgevoel te geven. Die beweging spiegelt het levensgevoel van zijn personages, die nog te jong zijn om haast te hebben en zich niet om verplichtingen hoeven te bekommeren. Ze duiken met elkaar in bed of vertrekken naar een andere stad, zonder zich af te vragen wie ze achterlaten en hoe die anderen daarover denken. Toch groeit met de jaren de spanning tussen hun persoonlijke vrijheid en de verplichtingen, of op z’n minst de verwachtingen, die banden met anderen nou eenmaal scheppen.
Die vrije beweging is de grote kracht van de film, maar Desplechin weet niet helemaal maat te houden. De derde van de drie episodes is veruit de langste. Op zich is dat begrijpelijk want dat is het verhaal over Pauls slepende verhouding, de belangrijkste van de drie jeugdherinneringen uit de titel. Daar horen al die dingen bij die we kennen van de liefde: extase en verdriet en jaloezie en vaarwel zeggen en weer opnieuw proberen. Desplechin laat al die hoogte- en dieptepunten zien. Hij kan alleen niet voorkomen dat de film in herhaling valt, zodanig dat je gaat denken dat het nou wel mooi is geweest. Grow up, wil je bijna hardop zeggen tegen Paul.
Maar misschien is dat precies wat Desplechin wilde. Want kijkend naar zijn alter-ego Mathieu Amalric kun je je afvragen of Paul Dedaleus ooit echt is opgegroeid. Of hij ooit meer is geworden dan de som van z’n herinneringen.

Ronald Rovers