TITUS

Wraak, deceptie, haat en horror

  • Datum 08-02-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films TITUS
  • Regie
    Julie Taymor
    Te zien vanaf
    01-01-1999
    Land
    Verenigde Staten/Italië
  • Deel dit artikel

Anthony Hopkins als de door het noodlot getroffen strateeg Titus

Na anderhalf jaar bereikt de gewelddadige Shakespeare-verfilming Titus eindelijk de Nederlandse bioscopen. De postmoderne bewerking blijkt het wachten waard te zijn geweest.

In december 1998, toen de opnames van Titus bijna waren afgerond, verschenen in de media berichten dat de toen 60-jarige Anthony Hopkins het acteren na de Shakespeare-adaptatie voor gezien zou houden. "Ik verlaat dit belachelijke vak", verkondigde de Brit stellig. "Mijn carrière was een volledige tijdverspilling." De Oscarwinnaar, die door zijn vertolking van de Romeinse veldheer geestelijk gesloopt bleek, noemde zijn beroep zelfs een gevaar voor de gezondheid.
Hopkins herriep zijn uitspraak, maar het kenmerkt wel de intensiteit waarmee de acteur zich op de rol van de door het noodlot getroffen strateeg heeft geworpen. William Shakespeare — vorige jaar nog uitgeroepen tot grootste schrijver van het millennium — voltooide ‘Titus Andronicus’ in zijn 28e levensjaar. Critici beschouwden het stuk nooit als een uitgesproken meesterwerk: het ‘imperfect’ genoemde stuk werd meer gezien als een geslaagde vingeroefening voor grote koningsdrama’s als Hamlet, King Lear en Richard III waar de bard de wereld later mee zou verrijken.
Titus is ook één van de bloederigste stukken die Shakespeare schreef, een geuzeneer die het werk in de achttiende eeuw flink in diskrediet bracht. De genadeloze mix van wraak, deceptie, haat en horror voldeed bij voorbaat al niet aan de normen en waarden waaraan een ‘goed stuk’ toentertijd behoorde te voldoen en Titus raakte in de vergetelheid. Pas in 1955, halverwege de eeuw van totalitarisme en holocaust, werd het verhaal weer in het openbaar opgevoerd, toen Shakespeare-veteraan Laurence Olivier in de huid van de Romeinse veldheer kroop.

Surrealistisch
Het zou echter nog een halve eeuw duren voordat de tragedie eindelijk het witte doek bereikte. De vrouw die dit aandurfde heette Julie Taymor, een gelauwerde Amerikaanse musicalregisseur die eerder groot succes oogstte met een eigentijdse toneelbewerking van het verhaal. Taymor situeerde haar verfilming — net als haar theaterstuk — in een bijna surrealistisch Rome, waarin klassieke en contemporaine elementen hand in hand gaan. Niet alleen het authentieke Colosseum vormt het decor voor de voltrokken gruwelen, maar ook een aan Mussolini refererend legerhoofdkwartier. De soldaten kleden zich in (terecht voor een Oscar genomineerde) antieke oorlogstenues, maar bewegen zich voort op motoren en zijn bewapend met moderne geweren.
In deze wereld keert de triomferende Titus Andronicus terug na een bloederige oorlog tegen de Goten. Door voor de goden de zoon van Gotenkoningin Tamora (Jessica Lange) te offeren roept de Romein onomkeerbaar het noodlot over zichzelf en zijn nazaten af. De corrupte keizer Saturninus (Alan Cumming) kiest de verleidelijke Tamora als zijn vrouw, een positie van waaruit zij op slinkse en meedogenloze wijze haar volk en haar gezin kan wreken.
In navolging van Baz Luhrmann (Romeo + Juliet) heeft regisseur-scenarist Taymor gekozen voor een indrukwekkende postmoderne aanpak. Ze handhaafde de oorspronkelijke dialogen, maar biedt als tegenwicht voor de zware teksten een visuele hybride die het stuk knap transponeert voor het filmpubliek anno 2000. Taymor koos niet voor de makkelijkste weg door alle plastische gruwelen die Shakespeare verwoordt uit de weg te gaan, maar vermeed ook een voor de hand liggende exploitatie van de bloederige taferelen waarmee de wederzijdse vergeldingen worden voltrokken.

Robbert Blokland