THUIS

Thuis-zijn is het gewoonste ter wereld. Daarover praten mensen niet. Documentairemakers Jan Ketelaars en Paul van den Wildenberg besloten een einde te maken aan die verborgenheid. In Thuis laten zij mensen vertellen over de meest intieme kant van hun leven: de dagelijkse gewoontes in hun eigen huis. Het resultaat is een licht ironische documentaire over de hang naar burgelijkheid in ieder mens.

In Thuis zijn de huizen niet van belang, maar het leven dat er wordt geleid. Van de interieurs krijgt de toeschouwer weinig te zien. Soms zijn er lange beelden van een detail in een kamer, een klok of een knuffelbeer, maar het is niet altijd duidelijk in welk huis het thuishoort. De bewoners maken van een huis een ’thuis’. De makers van Thuis concentreerden zich daarom vooral op de mensen. Zij gingen op bezoek bij huurders van het Woningbedrijf Amsterdam en interviewden hen over hun ’thuisgevoel’. In de film komen heel verschillende mensen aan het woord: ouderen en jongeren, gezinnen en alleenstaanden. Allemaal hebben ze een eigen huiselijk gedrag, dat de sfeer in huis bepaalt.
De regisseurs geven geen commentaar, de beelden moeten voor zichzelf spreken. De bewoners vertellen zelf over hun favoriete plek in huis, hun vaste rituelen en het voorwerp waarvan zij het meest houden. Deze gesprekken worden afgewisseld met beelden van dagelijkse handelingen, die het vertelde illustreren. De vorm zorgt voor een afstandelijkheid, die ironisch werkt. Gewoonlijk spreekt niemand over die marginale handelingen binnenskamers. Dat zijn de kanten van een persoon, die je pas leert kennen als je ermee samenleeft. Praten over huiselijke handelingen, en ze daarna in beelden laten zien, accentueert de kneuterigheid van het leven binnen de muren van het eigen huis.

Rustpunt
Sommige geportretteerde bewoners moeten zelf ook lachen om hun eigen thuisgedrag. De thuiskant van een persoon omvat nu eenmaal niet de meest spannende karaktereigenschappen, die je graag aan een groot publiek laat zien. Thuis is iedereen behoudend. Verandering is taboe. Dat blijkt ook uit de onrust die onder de geportretteerde huurders ontstaat, als er verhuisd moet worden. Alsof de rommel in huis een rommel in het hoofd symboliseert. Pas als alle meubels weer een vaste plaats hebben gekregen, keert de rust terug.
De film volgt bijvoorbeeld twee bejaarde mannen, die moeten verhuizen omdat hun oude huis wordt afgebroken. Als de nieuwe flat is ingericht, is hij niet meer te onderscheiden van het oude appartement. "Alleen het uitzicht is anders", stelt de oudste van de twee tevreden vast.
Ook in de dagelijkse activiteiten in huis heerst een behoudende cultuur. "We hebben zo ons eigen ritme. Dat is na de verhuizing hetzelfde gebleven", zeggen de oude mannen tegen de camera. Sommige bewoners geven meer structuur aan hun dag dan anderen, maar ze hebben allemaal rituelen die vorm geven aan hun dagelijkse activiteiten. Het ritme van de maaltijden, de koffietijd en de vaste theedrinktijden, maar ook vaste handelingen voor het naar bed gaan ordenen het dagelijkse bestaan.

Burgelijkheid
Voor de geportretteerde bewoners blijkt het leven thuis de basis te zijn van hun gemoedsrust. Thuis zet daarmee een gedeelte van het bestaan centraal, waaraan gemakkelijk voorbij wordt gegaan. De meeste mensen willen interessant zijn, spannend en vooral niet burgelijk. De filmmakers wijzen hen terecht. De film laat zien dat op het eerste gezicht futiele zaken, soms helemaal niet futiel zijn. Na de film moet de kijker erkennen dat niemand kan leven zonder de regelmaat en de geborgenheid die een thuis biedt.
Een gesprek tussen een man en een vrouw over het opbergen van borden en lege flesjes in de keuken illustreert dit. De man ergert zich aan de vrouw, die de borden steeds in een ander kastje zet. Hij wil een vaste plek voor elk voorwerp. "Truttig", vindt zij, maar haar man staat op die indeling. "Je hebt veel geleerd", zegt hij sussend. "Ja, jij bent er niet makkelijker op geworden", bijt zij hem toe. Een gesprek over iets ogenschijnlijk onbelangrijks, blijkt toch een klein conflict waard te zijn.
Thuis charmeert door dit soort herkenbare onenigheden, maar wordt door die herkenbaarheid hier en daar ook een beetje saai. De makers laten zeventig minuten lang mensen zien die iedereen dagelijks kan tegenkomen. Desalniettemin vestigen zij op een oer-Nederlandse, nuchtere manier de aandacht op een belangrijk gedeelte van het leven, waarvan de waarde nauwelijks wordt onderkend.

Simone van der Burg