The Tango Lesson

Soms begint een opstellenbundel met een voorwoord van een hooggeplaatste gastschrijver vol zelfbeklag over de moeite die het kost om datzelfde stukje te schrijven. Zo komt zwart op wit te staan dat de auteur niets beters kon verzinnen. Er zijn ook films die het writer’s block tot onderwerp verheffen. Ondanks alle goede bedoelingen lijkt dit onderwerp nergens zo sterk op een zwaktebod als in Sally Potters The Tango Lesson.

The Tango Lesson roept bovenal mededogen op. Deze geschiedenis moet wel een autobiografische oorsprong hebben. Arme Sally Potter: veelzijdig vrouwelijk kunstenaar, actief als choreograaf, danser, theatergroepdirecteur, tekstschrijver, componist, optredend musicus en filmer, levert vijf jaar geleden met de grootse produktie Orlando haar veelgelaagde speelfilmdoorbraak af. Na het succes zet ze zich aan het schrijven van nieuwe scenario’s, waarvan echter geen enkele in productie wordt genomen. Ondertussen ontdekt ze in Buenos Aires de tango.

Van dit moeizame proces zijn in The Tango Lesson alle sporen aanwezig. Een Engelse cineaste, niet toevallig Sally genaamd, zit voor een stapel witte A4-tjes en slijpt haar potlood. In schitterende kleuren flitsen aan de kijker haar draaiboekideeën voorbij: fotomodellen in feestcreaties worden doodgeschoten. Het zijn shots met een quasi-mysterieuze lading. Ze vertonen geen samenhang met het dansverhaal en verdwijnen ineens uit de film zodra Sally tegen haar writer’s block aanloopt. De onderbrekingen komen daardoor nogal gratuit over. Dat Potter ook geen bevredigende betekenis aan de filmsnippers wist te geven wordt weerspiegeld door de problemen van haar alter ego Sally om de producenten van haar script te overtuigen. Ergens merkt Sally op dat je over de precieze inhoud van je schrijfwerk tegenover de geldschieters maar het beste kunt liegen.

Als Potter zich had beperkt tot de frustraties van een schrijfster om een film van de grond te tillen, dan kon haar nieuwe productie een interessant vrouwelijk perspectief hebben toegevoegd aan de categorie film-over-film. Het fotomodellenscenario van Sally is namelijk Potters eigen ongerealiseerde opzet voor Rage, een draaiboek over de gewelddadige modewereld.

Geëmancipeerd
Gedwongen door allerlei financieringsperikelen – na de vertoning op het Nederlands Film Festival onthield ze zich besmuikt-lacherig van verdere openheid van zaken – is Potter nu eerst tot een bescheiden productie gekomen, uit diverse subsidiebronnen voorgeschoten. Het lijkt erop dat ze eindelijk weer eens wilde gaan draaien – ongeacht wat – en daarom haar privésituatie als uitgangspunt heeft genomen. De Argentijnse tango fascineert haar en in de dansscènes komt die aantrekkingskracht duidelijk over. Hier is The Tango Lesson op zijn best: als vrouwelijke poëzie voor een melancholiek publiek.

De consequenties van de keuze van de tango voor de status van filmmaakster/hoofdrolspeelster zijn echter niet goed doordacht. Uitgerekend de tango! In de ‘Duitse’ ballroom-variant van de tango dansen beide partners gehoekt op basis van vaststaande variaties. In de Argentijnse vorm is de omstrengeling inniger, maar bepaalt de heer de improvisaties – op basis van bekende patronen weliswaar, maar met de dame geheel van hem afhankelijk. Een geëmancipeerde Britse tante als Potter krijgt het dus als vanzelf aan de stok met haar jongere dansleraar Pablo (gespeeld door choreograaf en danser Pablo Veron).

Het had allemaal om macht kunnen draaien: de controle over je eigen schrijfwerk, het paardansen waarin de man de leiding heeft, de filmset waarop de cineaste de regie voert, een relatie waarin je je emoties de baas probeert te zijn. Dit komt wel aan de orde, maar Potter hinkt op teveel losse gedachten.

Zelfportret
Uit zo’n relatie zijn niet alleen danslessen, maar ook levenslessen te trekken, benadrukte Potter in Utrecht. Toch overtuigt het afstoten en het uiteindelijke aantrekken tussen de twee danspartners niet, juist vanwege het sterke macho-karakter van de Argentijn en zijn dans. De romantiek is Potter van harte gegund, maar haar film had meer dramatische structuur kunnen gebruiken dan louter de twaalf lessen, die tussen Londen en Buenos Aires naar een Everyone Says I Love You-achtig dansje op een Parijse Seine-kade leiden.

Een factor die het realiseren van de film wellicht vergemakkelijkte, maar het kijken ernaar tot een bijkans gênante ervaring maakt, ligt in de hoofdrol van Potter zelf. Niet dat ze te oud is, of niet kan dansen. Het zit ‘m in haar kwetsbare opstelling. Hoe mooi ze ook door Robby Müller in zwart/wit wordt uitgelicht, het roept plaatsvervangende schaamte op om een aardige, intelligente vrouw zich zó te zien overleveren aan de genadeloze close-up van een gekwetst karakter. Het dubbele is dat ze dit exposé zelf heeft geënsceneerd. De praktische nood van de gefrustreerde filmmaakster (Potter, niet Sally-in-de-film) roept medelijden op.

De film is té persoonlijk. Potter schreef ook nog zelf de achtergrondmuziek en verantwoordt zich voor haar keuzes in het soundtrack-boekje. Het is een schoolvoorbeeld van een goed verzorgde film-cd, met alle tango’s in historisch overzicht. Maar daar gaat The Tango Lesson evenmin over.