The Stoning of Soraya M.

Soms vertellen filmtitels het hele verhaal: in de speelfilm The Stoning of Soraya M. wordt een vrouw gestenigd. Moeten we dit willen zien?

The Stoning of Soraya M. van de Amerikaan Cyrus Nowrasteh leidde drie jaar geleden in Amerika tot een discussie die we hier nu pas kunnen gaan voeren: hoe zinvol is het verbeelden van gruwelijkheden? Aan de ene kant staat de opvatting dat het goed is om wreedheden realistisch te tonen, omdat ze ons dwingen om ons erin te verdiepen. Daartegenover staat de mening dat we ons wreedheden ook wel kunnen voorstellen zonder dat ze gedetailleerd in beeld worden gebracht.
Met The Stoning of Soraya M. kunnen beide kampen hun gelijk halen. De in een gehucht wonende Soraya weigerde te scheiden, zodat haar man een andere manier zocht om van haar af te komen. De gewetenloze perverseling verspreidde het gerucht dat Soraya’s werk voor een weduwenaar niet ophield bij poetsen en koken. Haar lot stond vast: steniging.

Barbaars
The stoning of Soraya M. is een houterige film over een achterlijke patriarchale dorpsgemeenschap die we nu al waren vergeten, als hij niet eindigde met een twintig minuten durende stenigingscène, die zo realistisch oogt dat wegkijken onvermijdelijk is. De archaïsche gruwel begint met het half ingraven van de vrouw. Als de stenengooiers eindelijk mogen gooien, doen ze dat met veel enthousiasme.
De van walging kolkende kijker is twintig lange minuten getuige van de helse doodstrijd. Moet hij dit willen zien? Ik kan alleen voor mezelf spreken. Natuurlijk wist ik dat steniging een barbaarse praktijk is, maar de film maakt het enigszins invoelbaar, zoals film dat met zoveel menselijke ervaringen doet. Er is geen principiële reden te bedenken waarom de ene gruwelijkheid wel en de andere niet verbeeld zou mogen worden. Doodschieten, martelen, verkrachten: tot controverse leiden deze gruweldaden in speelfilms zelden. Achter de morele bezwaren tegen The Stoning of Soraya M. schuilt iets anders: de angst dat de film misbruikt wordt door anti-islam propagandisten. Het is een argument dat iedere discussie doodslaat. De film gaat niet over de islam, maar over een barbaarse praktijk die in een handjevol islamitische landen nog wordt toegepast. Steekhoudende kritiek is dat de makers nogal laf een onschuldige vrouw hebben gekozen: mogen vrouwen die wel overspel hebben gepleegd wel worden gestenigd?

Jos van der Burg