THE SHAPE OF THINGS

Met The shape of things verfilmde Neil LaBute zijn eigen toneelstuk waarin hij duidelijk maakt dat je een persoonlijkheid net zo makkelijk wegwerpt als een versleten colbertje.

Het spel dat The shape of things met het uiterlijk der dingen speelt, begint al bij de credits. Regisseur Neil LaBute kondigt zijn hoofdrolspelers expliciet aan als acteur — ‘actor Rachel Weisz, actor Paul Rudd’ — wat doet vermoeden dat The shape of things een film is die herhaaldelijk op zijn eigen geconstrueerde, kunstmatige aard zal gaan wijzen. Acteurs die hun teksten opzeggen alsof het boodschappenlijstjes zijn, dat soort gedoe.
Zó ver gaat LaBute (Possession, Nurse Betty) niet in zijn als relatiedrama verpakte essay. Eén keer kijkt een acteur recht in de camera, dat is alles. De credits verwijzen vooral naar het gelijknamige toneelstuk dat LaBute met dezelfde cast op de bühne bracht, en dat voelbaar blijft in de observerende regiestijl. Op het witte doek heeft het acteerwerk niets kunstmatigs of theatraals: de personages mogen realistisch stamelen of wat stofjes van elkaars jas vegen.
Dat museumwacht Adam, diens vriendin en aankomend kunstenares Evelyn en het met hen bevriende truttenpaartje Jenny en Phillip niet tot leven komen, is in eerste instantie geen kwestie van acteren, maar van casting en kostumering. Evelyn heeft heel stereotiep zwart knotjeshaar, een intelligent-spitse neus en een artistiekerige manier van kleden; Adam is met zijn pafferige gezicht, ziekenfondsbril en vuilbruin ribcolbertje sociaal onhandig met een grote O; en het blonde truttenmeisje Jenny draagt haar sweater met een knoop over haar schouders. Uitgekauwde looks die conform het thema van de film alles over de personages lijken te zeggen.

Pleister
Na deze schetsmatige introductie van de personages bakent LaBute zijn terrein af en richt zich voornamelijk op Adam, die, eenmaal gekoppeld aan Evelyn, in ras tempo in een aantrekkelijke jongeling verandert. Hij vermagert, neemt contactlenzen, ruilt zijn colbertje in voor een sportjack en laat zijn wipneus chirurgisch corrigeren. Zijn vrienden (vooral Jenny) geloven hun ogen niet en vermoeden al gauw dat Evelyn deze onnatuurlijke transformatie heeft afgedwongen. Misschien wel als onderdeel van haar afstudeerproject.
Of ze gelijk hebben wordt pas aan het eind van de film duidelijk, omdat LaBute nooit laat zien hoe Adam tot de veranderingen komt — met of zonder Evelyns hulp. In plaats van scènes waarin zij hem er bijvoorbeeld toe overhaalt naar de kapper te gaan, of hij in zijn eentje voor de spiegel staat te gruwen van zijn neus, krijgen we close-ups van Adams alsmaar knappere kop. Een aanpak die het tamelijk lastig maakt om je in Adam te verplaatsen. Voor LaBute zijn Adams motieven en de vraag of Evelyn Adam manipuleert dan ook minder belangrijk dan het effect dat Adams veranderende uiterlijk op zijn persoonlijkheid heeft: hoe lekkerder hij eruitziet, hoe achterbakser hij zich gedraagt. Hij zwijgt tegen Evelyn en Phillip over zijn spontane gezoen met Jenny, liegt tegen Phillip over de pleister op zijn neus, enzovoort. Een aangename persoonlijkheid gooi je net zo makkelijk weg als een versleten colbertje, lijkt LaBute te stellen, en op de een of andere manier hangt het een met het andere samen.
Een duidelijke conclusie over die lelijke verhouding tussen uiterlijk en innerlijk ontbreekt evenwel. Die zal iedere toeschouwer zelf moeten trekken, zoals het op één na laatste beeld — het in knipperende neonletters geschreven woord ‘Moral’ — benadrukt. Een passend slot voor een intrigerende, maar ook afstandelijke en didactische film.

Kevin Toma