The Sense of an Ending

Vrienden voor het leven. En toen kwam het leven ertussen. The Sense of an Ending is de filmversie van Julian Barnes’ bekroonde boek over vriendschap en liefde en hoe herinnering alles ingewikkeld maakt.

Soms heb je anderen nodig om je je eigen leven te kunnen herinneren. Dat is de twist die de Indiase regisseur Ritesh Batra (1979) meegeeft aan zijn charmante filmversie van The Sense of an Ending, de met de Booker-­prijs bekroonde roman van Julian Barnes over vriendschap en geheugen. Anders dan het in twee delen vertelde boek, dat de lezer voortdurend tot terugbladeren uitnodigde om de herinneringen van de jonge en de oude Tony Webster met elkaar te vergelijken, vertelt de film het verhaal in flashbackstructuur, dromen en steeds dissociatiever episodes waarin de oude Tony door het herinneringenlandschap van zijn jonge leven wandelt. Het zijn gelukkige ingrepen, want zelfs als je het boek kent, weet de film zo de nieuwsgierigheid in de personages nieuw leven in te blazen. Het is als het ware een nieuwe tijdsverstoringslaag boven op het boek, waardoor je als toeschouwer niet op zoek bent naar wat je al weet, maar naar hoe het ook allemaal in elkaar kan steken. Precies zoals Tony dus.
Voortdurend schakelen we heen en weer tussen het leven van de jonge scholier Tony in het Londen van de jaren zestig en de door Jim Broadbent gespeelde gepensioneerde fotohandelaar die aan het begin van de film te horen krijgt dat hij het dagboek van zijn jeugdvriend Finn geërfd heeft, ook al moet hij nogal wat moeite doen om het in handen te krijgen. Tijdens een zoektocht naar zijn jeugdvriendin Veronica (Charlotte Ramp­ling) probeert hij de gebroken kralenketting van zijn herinneringen weer heel te maken.
Het verleden blijkt een mysterie. Het is niet zozeer dat hij zijn vriendschap met Finn en zijn gefrustreerde kalverliefde voor Veronica vergeten is. Hij heeft er gewoon heel lang niet meer aan gedacht. Zijn ex-vrouw Margaret, van wie hij heel gelukkig gescheiden is, merkt verbaasd op dat hij het in al die jaren huwelijk nog nooit over die periode in zijn leven heeft gehad. En de flarden die er van zijn overgebleven heeft hij tot een voor hem logisch geheel gesmeed.
Maar het leven is niet logisch. En zijn herinneringen blijken alleen waar in zijn leven. Aan de hand van de herinneringen van anderen moet hij zijn kijk op zichzelf en zijn leven herzien.
In The Sense of an Ending bestaat de tijd niet uit een lijn, maar uit een heleboel cirkelbundels, diverse kringlopen van leven en dood, symbolen die volop in de film aanwezig zijn. De moeder van Veronica sterft, Tony’s dochter krijgt een kind. Het ene verhaal vindt een einde, het andere begint. Regisseur Batra kan goed met die gelijktijdigheid van begin en einde overweg, en met personages die hun jeugd voorbij zijn. Dat bleek al uit zijn speelfilmdebuut The Lunchbox (2013), over de ontluikende liefde tussen een oudere man en een getrouwde vrouw door middel van briefjes die zij via zijn lunchtrommel aan elkaar sturen. Het moet Batra beslist plezier hebben gedaan dat ook Tony een man van de ouderwetse post is. Het leven van Tony wordt gedicteerd door te laat gelezen en te snel verstuurde brieven.

Dana Linssen