The Salesman

Asghar Farhadi lijkt steeds ingewikkelder herhalingsoefeningen te construeren van zijn grote succes A Separation. Weer wankelt er een relatie, nu op de tonen van Arthur Millers Death of a Salesman.

Asghar Farhadi’s doorwrochte maar zelden opwindende verre nazaat van Arthur Millers Death of a Salesman opent met een opdringerige metafoor: het gebouw waarin Rana en Emad wonen dreigt in te storten door slecht constructiewerk, zodat ze gedwongen worden tijdelijk te verhuizen. Maar tijdelijk is een rekbaar begrip, zeker in de bouw, dus hun beproeving zal eindeloos blijken.

Zo spectaculair de opening, althans in Farhadi’s oeuvre, zo bedeesd het vervolg. De eerste zichtbare barsten in hun relatie ontstaan wanneer de vorige bewoonster van het tijdelijke appartement haar spullen weigert op te halen. Erger nog, de andere bewoners van het gebouw weten dat het om een prostituee gaat, al zegt niemand dat hardop omdat men dan door de bliksem wordt getroffen. Rana voelt zich er steeds ongemakkelijker bij en ze is niet blij met Emads aanpak.

Het blijkt allemaal de opmaat naar een andere subplot. Op een avond wordt Rana in de douche aangevallen nadat ze per ongeluk een onbekende binnen laat komen. Emad is woedend en gaat op onderzoek uit, maar dat voorkomt niet dat Rana zich steeds geslotener en defensiever opstelt. Ondanks Emads halfslachtige detectivewerk struikelt hij per ongeluk over de dader.

Eindelijk verschijnt dan de echte plot, al was die door de verhelderende metafoor in de openingsscène voor de meeste mensen al wel duidelijk. In hun verschillende ideeën over wat ze met de dader moeten doen — hij stelt een meer radicale aanpak voor, zij is milder — openbaart zich een fundamenteel verschillende kijk op de wereld. Die wordt gevoed en gecompliceerd door Rana’s tegenstrijdige signalen om wel/niet met rust gelaten te worden en Emads groeiende frustratie over zijn onvermogen de situatie bevredigend op te lossen. Want nee: mannen zijn niet de redders in nood die ze denken te zijn. Weer een gebouw dat instort. Nog één subsubplotje dan voor de liefhebber: ’s avonds spelen Rana en Emad Death of a Salesman op het podium, omdat ze daar wel dingen tegen elkaar kunnen zeggen en thuis niet.

Het voelt allemaal nogal belegen, vooral omdat het visueel nauwelijks interessant is. In de regel hebben geslaagde films niet zo’n uitvoerige beschrijving van de plot nodig. Wel een uitvoerige beschrijving van de ideeën daarachter. Het idee achter The Salesman (Forushande) is de ietwat uitgewoonde constatering dat geliefden verschillend naar de wereld kijken en dat er soms een gebouw moet instorten om dat helder te krijgen.

In Millers toneelstuk blijkt iedereen verschillende ideeën te hebben over de Amerikaanse droom. In The Salesman blijkt iedereen verschillende ideeën over misdaad en straf te hebben en in de nasleep daarvan over leven en liefde en over elkaar. Als filmmaker moet je daar visueel iets mee doen. Niet alleen een versleten metafoor en een bejubeld toneelstuk uit de kast halen. Farhadi lijkt alleen maar steeds ingewikkelder herhalingsoefeningen te construeren van zijn grote succes A Separation. Zou hij met de titel van zijn nieuwe film cynisch naar zichzelf verwijzen?

Bekijk The Salesman via Eyelet.