THE RED SHOES

the red shoes (1948) is een vurig pleidooi voor overgave aan de kunst dat beleidsmakers en kunstenaars anno nu in hun oren zouden moeten knopen.

De Britse klassieker the red shoes was het stralende lichtpunt in het grauwe, naoorlogse Engeland. De geëxalteerde balletfilm over een topballerina en haar obsessieve impresario kan worden opgevat als een manifest voor de kunst die koste wat kost verdedigd moet worden. Later keek regisseur Michael Powell terug op zijn film: ‘Tien jaar lang hoorden we allemaal dat we moesten sterven voor vrede en democratie, maar nu de oorlog voorbij was, vertelde the red shoes ons dat we moesten sterven voor de kunst.’
Powell en Pressburger maakten een duivelse figuur van de Russische impresario Lermontov, die zijn dansers het vuur aan de sierlijke schenen legt. En nog veel meer dan dat. Hij eist het uiterste van zijn pupillen, want bij het creëren van kunst is geen compromis mogelijk. Liefde is uit den boze: "A dancer who relies upon the doubtful comforts of human love will never be a great dancer — never."

Aantrekkelijke bruut
Powell en Pressburger (aka The Archers) maakten zelf ook een vurige film, met camerawerk van Jack Cardiff dat Martin Scorsese tijdens de presentatie van de gerestaureerde versie in Cannes 2009 tot superlatieven bracht. Een grensoverschrijdende film ook, door de verschillende kunstvormen die gemengd werden: ballet, film en muziek, waarbij een lange, bedwelmende balletsequentie de spil vormt. Zij waren de eersten die dans en film mixten: an american in paris en singin’ in the rain zouden pas later volgen.
De impresario Lermontov was gebaseerd op Diaghilev, die met zijn Ballets Russes overwinterde vlakbij Monte Carlo, waar Powells vader een hotel runde. Lermontov is de Mefisto die totale toewijding eist, zelfs tot de dood erop volgt. De rode schoentjes uit de titel maken van de danseres een willoos object in de handen van een man die zich uit naam van de kunst alles denkt te kunnen veroorloven. ‘Een aantrekkelijke bruut’, noemt een oudere dame hem nog liefkozend. De rijzende ster van het dansgezelschap, de naturelle Moira Shearer met haren zo rood als een autumn bonfire, wordt zijn speelbal, want: ‘Muziek is alles.’
De devotie en de overgave van deze film komen op een moment waarop kunstenaars en filmmakers worstelen met hun bestaansrecht. Bij het maken van kunst staat veel op het spel, een middenweg is niet mogelijk. Je maakt het tot in de dood of je stopt ermee. De timing van the red shoes is dus goed, en de inhoud zou je als statement kunnen opvatten die beleidsmakers en kunstenaars in hun oren moeten knopen.

Mariska Graveland