THE NINTH GATE

Oude manuscripten, boekenplanken tot aan het plafond, een sfeer van decadentie, schemering en kaarslicht, hoofdpersonen die stuk voor stuk niet zijn wie ze voorgeven te zijn, dat zijn de voornaamste ingrediënten van Roman Polanski’s occulte thriller The ninth gate. En daar komen dan nog een hoofdrol voor de immer ambigue Johnny Depp bij en een schimmig personage dat Lucifer heet. Dertig jaar na Rosemary’s baby bewijst Polanski nog steeds goed met de duivel overweg te kunnen.

Zijn achternaam betekent ‘lopen’ in het Italiaans, vertrouwt Dean Corso (Johnny Depp) de mysterieuze vrouw toe die hem al vanaf zijn vertrek uit New York naar het vasteland van Europa op de hielen zit. De hoofdpersoon van de nieuwste film van Roman Polanski is dan ook iemand die een reis te volbrengen heeft.
Corso is een handelaar in oude boeken, die in opdracht van verzamelaars op zoek gaat naar zeldzame manuscripten. Hij is de beste in zijn vak. Ziet met één oogopslag of hij met een bijzondere editie te doen heeft en deinst er niet voor terug om die vervolgens met een stalen gezicht voor een fooi aan de eigenaar te ontfutselen.
Als een collectioneur van geschriften over de duivel hem opdracht geeft op zoek te gaan naar twee van de drie overgebleven exemplaren van een zeventiende-eeuwse publicatie, ‘De negen poorten van het schaduwrijk’, een occulte studie die de bezitter ervan in staat zou stellen het domein van de duivel te betreden, is zijn interesse dan ook direct gewekt. Uit eerzucht, maar ook om het enorme bedrag dat deze Boris Balkan (Frank Langella) hem biedt.

Detective
Johnny Depp speelt een Faustiaanse figuur in deze sfeervolle film, die zich meer als een avonturenfilm dan als een griezelverhaal of een thriller laat omschrijven. Wordt zijn zoektocht aanvankelijk gemotiveerd door financiële en ambitieuze motieven, gaandeweg wordt zijn nieuwsgierigheid zo geprikkeld dat hij niet meer alleen de boeken wil verwerven, maar ook de (al dan niet verborgen) kennis die erin is opgeslagen.
Terwijl het verdergaande inzicht dat Corso verwerft in ‘De negen poorten van het schaduwrijk’, ook voor de toeschouwer een motief zou moeten zijn om als een amateurdetective naar clues te speuren, maakt de film juist op dat terrein een vlakke en soms wat rommelige indruk. De negen illustraties van het geschrift, die in de verschillende versies afwijkingen vertonen en door een tweetal auteurs ondertekend blijken te zijn, bevatten niet meer informatie dan nodig voor de voortgang van het verhaal. Wanneer je een close-up krijgt te zien van een afbeelding van een mysterieus kasteel, dan kun je er donder op zeggen dat je dat kasteel ook nog eens in ’t echt te zien zult krijgen. En dat de verschillende partijen die geïnteresseerd blijken te zijn in het duivelse geschrift, daar ook wel zeer duistere redenen voor hebben, mag ook niet echt een verrassing heten.

Rusteloos
In interviews verklaarde Polanski dan ook geen filosofische thriller met hoogdravende pretenties voor ogen te hebben gehad, maar een goed verteld, onderhoudend en spannend verhaal. Wat dat betreft is Polanski in zijn opzet geslaagd. Van de eerste beelden van een man die temidden van al zijn boeken zelfmoord pleegt, tot de zwerftocht die Corso door het oude, decadente Europa voert, houdt The ninth gate de aandacht vast. In hoogtepunten uit zijn filmische loopbaan als Repulsion (1965), Rosemary’s baby (1968) en Le locataire (1976) toonde Polanski zich al een meester in het oproepen van duistere obsessies. The ninth gate borduurt daarop voort. De film is noch stilistisch, noch in de manier waarop het verhaal wordt verteld vernieuwend of verrassend. Maar doordat Polanski zijn métier beheerst, kan alleen al dat vakmanschap je op het puntje van je stoel houden.
Dat de film geen dwingende interpretatie voorschrijft, wil natuurlijk niet zeggen dat hij er geen aanleiding toe geeft. Dat de mysterieuze beschermengel (gespeeld door Polanski’s echtgenote Emmanuelle Seigner) zowel hemelse als diabolische kanten heeft, ligt er wel erg dik bovenop. Het enige special effect in de film is aan haar gewijd en volstrekt overbodig voor het creëren van een bovennatuurlijk effect. Interessanter is de hoofdpersoon Dean Corso zelf: iemand die zo rusteloos is dat hij zelfs door zijn achternaam gedoemd is om altijd in beweging te blijven.
Misschien is hij net als Faust op zoek naar verlossende kennis, maar helemaal Faustiaans is zijn personage niet. Want al heel snel blijkt een kleurloze boekenwurm als Dean Corso zich ook aan de banale wetten van het alledaagse te kunnen onttrekken. Tot twee keer toe bezoekt hij de boekhandel van een vriend van hem. Op de deur prijkt beide keren het bordje ‘gesloten’ en beide keren vormt dat voor Corso geen belemmering. Misschien was de deur gewoon niet op slot. Maar het kan ook dat de immer ambigue Johnny Depp gestalte geeft aan een figuur die al de hele film lang toegang heeft tot wat voor gewone stervelingen verboden toegang is. Met of zonder hulp van gevallen engelen.

Dana Linssen