The Lunchbox

De Dabbalwalahs van Mumbai brengen dagelijks duizenden lunchtrommeltjes rond. Meestal vervoeren ze eten. Soms ook romantiek en dromen.

Liefde gaat door de maag. Dat weten we allemaal. Maar voor de echtgenoot van Ila is het te laat. Door een wonderlijke speling van het lot bereiken de lekkere hapjes waarmee ze haar huwelijk weer wat geur en smaak probeert te geven niet hem, maar Sajaan, een uitgebluste bureaucraat die op het punt staat met pensioen te gaan. In Mumbai wordt het lunchtrommeltje namelijk niet onder de snelbinders mee naar het werk genomen, maar bestaat er een ingenieus systeem van koeriers, de Dabbalwalahs, die er elke dag voor zorgen dat het warme eten vanuit de keuken thuis op de werkplek van de echtgenoot belandt. Het geoliede systeem werd door Harvard-onderzoekers geprezen om z’n efficiëntie: op elke miljoen trommeltjes wordt er slechts eentje verkeerd bezorgd.
In The Lunchbox gaat het natuurlijk om dat ene trommeltje, en om de band die er daardoor tussen Ila en Sajaan ontstaat, een liefdesgeschiedenis tussen twee mensen die in hun levens gevangen zitten, en daar even aan lijken te kunnen ontsnappen. Het wordt een vehikel van hun dromen en hun diepste gedachten. Debuterend regisseur Ritesh Batra verfilmde dat allemaal heel sober. Natuurlijk, enige Indiase couleur locale ontbreekt niet, en de film werkt zeker op je eetlust. Maar de herhalende beelden van het koken, het vervoeren, het eten, het spel van spanning en verwachting, zijn heel bescheiden, en niet bijzonder innovatief ingezet. Het maakt ze herkenbaar voor iedereen die alweer op zijn mobieltje kijkt waar dat whapje van die ene leuke jeweetwel nou blijft. Al is de melancholie van de film niet modern, maar tekenend voor een land in transitie. Hoe lang duurt het nog voordat Star­bucks en McDonalds de Dabbalwalahs uit de markt hebben gedrukt? Tot die tijd is The Lunchbox een nederige ode aan een analoge wereld en een fascinerend inkijkje in de wereld van de Dabbalwalahs die ook als symbool kan worden opgevat voor de digitale systemen waar wij ons nu blindelings op verlaten. En op de hoop dat er soms iets romantisch en onverwachts gebeurt.

Dana Linssen

Indiase parallelle cinema

Zeg India, en je zegt Bollywood. Er is waarschijnlijk niet een filmcultuur ter wereld die buiten de eigen landsgrenzen zo geplaagd wordt door vooroordelen. Want Bollywood (de Hindi-talige film- en tv-industrie van Bombay) mag dan naar het aantal geproduceerde films gemeten groter (en soms diverser) zijn dan Hollywood, in het Westen denken we toch al snel: Bollywood, oh, dat is van die liedjes. En inderdaad: een Bollywood-­film, of het nu een romkom (het merendeel) of een ander genre is (denk aan de ‘currywestern’ Sholay uit 1975, de meest succesvolle Indiase film ooit), kan niet zonder een liedje op z’n tijd.
Toch floreert sinds de jaren zestig ook een ‘parallelle cinema’, het beste te vergelijken met wat in Europa en Amerika ‘art cinema’ of auteursfilm heet. Filmmakers als Satyajit Ray (bekend van de Apu-trilogie) en Ritwik Ghatak begonnen in het Bengaals films te maken die meer te maken hadden met het Italiaanse Neorealisme dan met de mierzoete musicalwerkelijkheid van de mainstream cinema.
Nadat de parallelle cinema in de jaren negentig in verval raakte, onder andere door gebrekkige investeringen in distributie en vertoning, zie je sinds 2000 weer een nieuwe generatie off-Bollywood filmmakers opkomen. Ze worden gesteund door progressieve stemmen binnen de filmwereld zelf die zeggen dat er voor de liefhebbers van artfilms ook een eigen Indiase artfilmproductie zou moeten zijn. Daarbij wordt ook vaak verwezen naar de schaal waarop Indiase films ook in Azië en het Midden-Oosten worden geëxporteerd: er is een markt voor. Een filmmaker die uit dit nieuwe bewustzijn is voortgekomen is bijvoorbeeld Anurag Kashyap (zijn Gangs of Wasseypur was vorige maand in Nederland te zien en is nu op dvd verkrijgbaar), die heel goed in de gaten heeft hoe hij met zijn hardboiled misdaaddrama’s zowel de Indiase als de Westerse markt kan bedienen.
De nieuwe impuls voor de Indiase artfilm wordt niet alleen door dergelijke economische argumenten gecompliceerd, ook de invloed op de scenario’s van Indiase onafhankelijke films door de geldschieters van Westerse fondsen als het Hubert Bals Fonds en het Franse Fonds Sud Cinéma wordt ter discussie gesteld. Zo ligt een ogenschijnlijk toegankelijk drama als The Lunchbox in India veel gevoeliger door de sombere wending die het einde neemt. In het oorspronkelijke scenario (mede door het Fonds Sud gefinancierd) was dat nog veel explicieter. Dat soort kleine cultureel gevoelige controverses zouden er bijvoorbeeld de reden van kunnen zijn dat The Lunchbox, na een succesvolle première in de Semaine de la critique in Cannes en een uitgebreide festivaltoernee tegen alle verwachtingen in gepasseerd werd als Indiase inzending voor de Oscars.

DL